Het zelf in een crisis: hoe depressie ons zelfbeeld beïnvloedt

Depressie verandert een aantal corticale gebieden die te maken hebben met ons zelfbeeld. Dit verklaart waarom we zo'n moeite hebben onszelf te vertrouwen of positief in onszelf te staan.

Depressie beïnvloedt ons zelfbeeld. Dit verband maakt herstel van de aandoening veel moeilijker. In feite is het bijna onmogelijk om onszelf in een positief licht te zien wanneer onze geest ons straft met steeds negatievere en uitputtender waardeoordelen. Als dit gebeurt, heeft het geen zin om te horen dat “je meer van jezelf moet houden,” omdat onze hersenen simpelweg reageren met: “Waarom?”

Het is waar dat een vertekend zelfbeeld en een laag gevoel van eigenwaarde deel uitmaken van het substraat van stemmingsstoornissen. De werkelijkheid is echter complexer. Dat komt omdat deze psychische aandoening een proces is dat uitgaat van meerdere factoren, nooit van slechts één.

Wanneer we leven met een psychische stoornis, verzwakt geleidelijk de mening die we over onszelf hebben. Er zijn een hele reeks biologische mechanismen die dit soort destructieve zelfperceptie orkestreren.

Het effect van depressie op het zelfbeeld

Depressie heeft talrijke antagonisten. Er is bijvoorbeeld verdriet, schuldgevoel, zelfhaat, hopeloosheid, een laag gevoel van eigenwaarde, zelfverachting en zelfs angst. Er zijn inderdaad maar weinig klinische entiteiten die zo complex zijn en zoveel factoren bevatten die hun verschijning en ontwikkeling bepalen. Daartoe behoren genetische en sociale factoren.

Een negatief zelfbeeld (Engelse link) alleen is niet voldoende om het zwarte gat van de depressie te bouwen. Toch wordt het steeds duidelijker dat deze stoornis de manier waarop we onszelf zien geleidelijk ondermijnt, vermindert en verzwakt.

Dit verklaart de uitputtende interne verhalen van degenen die eraan lijden. Het verklaart ook, in sommige gevallen, hun weerstand om vooruit te komen en hun toestand te verbeteren.

Een laag gevoel van eigenwaarde en een kwetsbaar zelfbeeld dragen bij tot depressie, en ze worden nog erger als we geen copingstrategieën toepassen. We kunnen zelfs zowel zorgwekkende als dramatische grenzen bereiken.

De opbouw van ons zelf of de manier waarop we onszelf zien

Het zelf, of het beeld/perceptie dat we van onszelf hebben, wordt via verschillende dimensies opgebouwd. Zo is er bijvoorbeeld het sociale aspect. Dit omvat onze opvoeding, omgeving, relaties en ervaringen die ons in staat stellen een deel van die perceptie op te bouwen.

In feite vormt wat wij geloven dat anderen van ons denken, plus onze eigen mening, een belangrijk deel van ons gevoel van eigenwaarde, zelfconcept en zelfbeeld.

De Universiteit van Salzburg heeft onderzoek(Engelse link) verricht waaruit blijkt dat mensen met een laag gevoel van eigenwaarde een kleiner volume grijze stof in verschillende hersengebieden vertonen. Vooral in de gebieden die verband houden met de regulatie van emoties, zelfperceptie en theory of mind (het toeschrijven van gedachten en bedoelingen aan andere mensen).

Het zelf is een subtiele combinatie van sociale en ook biologische aspecten. Daarom kunnen psychische aandoeningen zoals depressie het zelfbeeld beïnvloedt: verminderen of verzwakken. Dit is vooral het geval als het eerder al kwetsbaar was.

Depressie beïnvloedt zelfconcept

De Universiteit van Melbourne publiceerde een artikel (Engelse link) dat onderzocht hoe depressie ons zelfconcept en de meningen die we over onszelf vormen, beïnvloedt. Net als het vorige onderzoek beweert het dat deze dimensie in complexe en hiërarchische hersenprocessen in stand wordt gehouden.

Er zijn subcorticale gebieden en corticale netwerken die onze perceptie verder kunnen vervormen en verzwakken wanneer we aan een stemmingsstoornis lijden. De aandoening veroorzaakt ook een verandering in neurotransmitters. Dit betekent dat er minder interneuronale verbindingen zijn en een vermindering van de hersenplasticiteit.

Al deze neurochemische context verandert onze verhalen en intensiveert negatieve zelfpraat. Depressie blokkeert niet alleen ons vermogen om nieuwe kansen te zien, maar beïnvloedt en verzwakt ook ons zelfbeeld. We geloven niet dat we geluk en welzijn verdienen. Bovendien zien we onszelf als niet in staat om te bereiken wat we willen. Ook denken we dat we ons lijden niet achter ons te laten.

Werken met zelfbeeld en gevoel van eigenwaarde tijdens een depressie

Weinig werkelijkheden zijn therapeutischer dan het bevorderen van een meelevende, respectvolle en veerkrachtige interne dialoog. Echter, als je lijdt aan depressie zul je niet in staat zijn om dit op eigen kracht te doen.

Evenmin zul je in staat zijn om op een motiverende en hoopvolle manier contact te maken met je omgeving en de sociale realiteit als je van binnen gedomineerd wordt door zeer negatieve en catastrofale oordelen.

Omdat depressie je zelfbeeld beïnvloedt en je zelf in een voortdurende crisis verkeert, is er maar één uitweg. Dat is psychologische en farmacologische therapie.

Medicijnen kunnen inwerken op je hersenchemie. Dit zal de communicatie in de zenuwcelcircuits van je hersenen bevorderen, om je stemming te reguleren. Je moet de farmacologische aanpak echter vergezeld laten gaan van therapie. Dat komt omdat je je denkpatronen moet verbeteren en de overtuigingen en pathologische schema’s moet afbreken die je ongemak en negatieve zelfbeeld versterken.

De behandeling van depressie vereist in feite altijd een multifactorieel kader. Daarin moeten nieuwe levensgewoonten en een beter emotioneel beheer worden geïntegreerd. Het gaat zelfs om een herformulering van doelen, waarden en vitale betekenissen. Je gevoel van eigenwaarde is tenslotte de hoeksteen van je welzijn. Daarom moet je er zorg voor dragen. Het is wat je definieert.