Het belang van cognitie voor psychopathologie

Cognitieve processen spelen een fundamentele rol bij veel psychische stoornissen. In feite kunnen processen zoals aandacht, geheugen of redenering anders werken in de context van een psychische aandoening.

Het belang van cognitie voor psychopathologie is opmerkelijk. De aanwezigheid en evolutie van verschillende cognitieve factoren is de variabele die bepaalt of bepaalde psychische problemen al dan niet aanwezig zijn.

We hebben het over angst, verdriet, schuld (emoties) of onaangepast gedrag. Sommige mensen herkennen bijvoorbeeld misschien een angstaanval, een zelfbeschadigende depressieve crisis of de rituelen die iemand met een obsessief-compulsieve stoornis (OCS) zou kunnen uitvoeren.

Processen zoals aandacht, redenering en geheugen manifesteren zich echter anders bij verschillende soorten psychische stoornissen.

Deze processen zijn niet hetzelfde bij goed aangepaste mensen als bij mensen met onaangepast gedrag dat hun dagelijkse leven beïnvloedt. Dat betekent echter niet dat deze processen bij iedereen met een psychische stoornis hetzelfde zijn.

Het feit dat mensen met OCS, gegeneraliseerde angststoornis (GAD) of posttraumatische stressstoornis (PTSS) gedragsgestoorde verwachtingen hebben, betekent echter niet dat ze ze altijd hebben gehad of dat ze ze altijd zullen hebben.

Cognitieve factoren van psychopathologie

De psychologische processen die kunnen worden beïnvloed door verschillende psychologische stoornissen zijn:

• geheugen
• redeneren
• begrip
• concentratie
• perceptie
• emotionele regulatie

We zullen er een paar bespreken met voorbeelden die verwijzen naar een grote verscheidenheid aan aandoeningen. Het doel is om het belang van cognitieve factoren in de psychopathologie te begrijpen.

Aandacht: overmatig of defectief

Aandacht is een proces dat het belang van cognitie in de psychopathologie illustreert. Het is een psychologisch proces dat een onaangepast patroon vertoont bij mensen met psychische stoornissen.

Dit patroon heeft te maken met hypervigilantie. Mensen met psychische aandoeningen hebben namelijk de neiging meer aandacht te besteden aan prikkels die hun angsten en zorgen ondersteunen.

Iemand met een sociale fobie bijvoorbeeld heeft de neiging meer aandacht te besteden aan negatieve informatie en persoonlijk functioneren.

Ze zijn niet alleen hypervigilant van signalen die kunnen aangeven dat ze niet goed worden ontvangen door de mensen om hen heen, maar ook van de sensaties in hun lichaam (verandering in hartslag en ademhaling enz.). Dit is zelf-aandacht.

Geheugenspellen

In het cognitieve geheugenproces zijn de verschijnselen die optreden afhankelijk van de betreffende stoornis. Enkele daarvan zijn:

• Selectief geheugen. Mensen met een paniekstoornis, OCS, PTSS, GAD, stemmingsstoornissen of eetstoornissen onthouden vaak informatie die hun angsten bevestigt. Daarom kan iemand met een depressie zich informatie herinneren die het idee ondersteunt dat hun familie hen niet begrijpt of ondersteunt en herinneringen die dat idee tegenspreken, uitwist.
• Overgegeneraliseerd. Autobiografisch geheugen kan specifiek of overgegeneraliseerd zijn. Personen met enkele stemmingsstoornissen, eetstoornissen of PTSS onthouden dingen op een diffuse of vage manier, wat hun geheugen verstoort.
• Terugkerend geheugen. Bij PTSS of een paniekstoornis wordt het geheugenproces vaak geplaagd door opdringerige en ongewenste herinneringen aan de traumatische situatie.
• Vermogen om herinneringen te vertrouwen. Mensen met OCS hebben vaak het gevoel dat ze er niet op kunnen vertrouwen dat hun geheugen goed werkt. Als je je geheugen niet kunt vertrouwen, twijfel je bijvoorbeeld of je de kachel wel hebt uitgezet of de deur op slot hebt gedaan. Die onzekerheid leidt tot dwanghandelingen.

Bevooroordeelde redenering

Iedereen heeft wel vooroordelen in zijn redenering. Je kunt echter het belang van cognitie in de psychopathologie begrijpen door deze veel extremere vooroordelen. Er zijn verschillende redenerende vooroordelen die verband houden met verschillende aandoeningen. Voorbeelden:

• Dubbelzinnige stimuli interpretatiebias. Bij aandoeningen zoals gegeneraliseerde angststoornis of stemmingsstoornissen bestaat de neiging om dubbelzinnige stimuli als negatief te interpreteren. Deze stimuli kunnen gebaren en veranderingen in onder andere gezichtsuitdrukkingen zijn.
• Negatieve attributiestijl. Deze redeneringsbias is typerend voor depressieve stoornissen. De negatieve attributiestijl betekent dat de negatieve gebeurtenissen die plaatsvinden, van interne oorzaken komen. Ze zijn ook stabiel en zullen niet veranderen. Bij psychotische stoornissen heb je de neiging om een positieve attributiestijl te zien, dat wil zeggen dat de ‘andere’ altijd degene is die schuld krijgt van wat er ook gebeurt.
• Waarschijnlijkheidsoordeel. Bij bepaalde aandoeningen bestaat de neiging om de kans te overschatten dat er iets ergs zal gebeuren. Mensen die aan deze stoornissen lijden, overschatten ook de vreselijke gevolgen van deze verschrikkelijke gebeurtenis die ze verbeelden. Zoals we hierboven vermeldden, komen deze vaak voor bij fobieën, OCS, GAD, PTSS, psychotische stoornissen of depressieve stoornissen.

Valstrikken in je gedachten

Gepeins, indringers en preoccupaties zijn elementen die de neiging hebben om verhoogd of geïntensiveerd worden wanneer ze geassocieerd worden met een psychische stoornis.

Als gevolg zie je het belang van cognitie in de psychopathologie bij aandoeningen zoals OCS (link in het Engels), waarbij de indringende en terugkerende gedachten worden verhoogd. Niet alleen dat, maar naast dat ze vaker verschijnen, zijn ze ook intenser of krachtiger.

Voor mensen met een depressie is de hoofdgedachte “ik ben waardeloos.” Mensen met angst denken: “ze zullen stoppen met van me te houden.” Mensen met OCS daarentegen denken “ik ga mezelf besmetten.”

Over het algemeen overschatten mensen met een psychische aandoening het belang van deze gedachten. Zo erg zelfs dat ze uiteindelijk hun realiteit worden.

Onderdrukking van gedachten wordt bijvoorbeeld vooral problematisch voor mensen met OCS. Als je probeert je wil te gebruiken om ‘niet na te denken’ over bepaalde dingen, jezelf af te leiden of gedachten te elimineren, gebeurt meestal het tegenovergestelde.

Conclusie: verandering is moeilijk

Het kennen van het belang van cognitie in de psychopathologie helpt om te begrijpen waarom het zo ingewikkeld is om deze dingen te veranderen als je er niet aan werkt. Wanneer een specialist in de geestelijke gezondheidszorg een behandelplan gaat ontwerpen voor bijvoorbeeld een patiënt met OCS, moet deze begrijpen dat:

• er achter alles cognitieve factoren zitten die het moeilijk maken van het probleem af te komen.
• deze cognitieve belemmeringen het succes van de voorgeschreven behandelingsmaatregelen in de weg kunnen staan.

Als gevolg hiervan, als een persoon met bijvoorbeeld een depressie een negatieve attributiestijl heeft, zou het voor deze persoon erg gecompliceerd zijn om te breken met zijn systematische sturing wanneer hij wordt geconfronteerd met een routine die zowel negatieve als positieve gebeurtenissen heeft. Daarom is interventie door een specialist zo belangrijk.