Coronavirus en paniekaankopen van toiletpapier

Een van de meest opvallende gedragspatronen die we tijdens de coronaviruscrisis zien, is de paniekaankoop van wc-papier. Waarom gebeurt dit? Dit zijn de psychologische verklaringen voor dit soort gedrag.
Coronavirus en paniekaankopen van toiletpapier
Valeria Sabater

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Als we iets moeten toegeven over de huidige COVID-19-crisis, is het wel dat we getuige zijn van gedrag dat psychologisch gezien erg interessant is. Een daarvan is ongetwijfeld de behoefte aan paniekaankopen van toiletpapier en andere producten en de daaropvolgende lege schappen. Mensen kopen grote hoeveelheden toiletpapier en velen van ons vragen zich af waarom.

Aan het begin van deze pandemie werd de overgrote meerderheid van de  mensen geconfronteerd met de noodzaak om maskers en hydro-alcoholische gel te kopen.

De reden voor dit gedrag was logisch en begrijpelijk: ze moesten zichzelf beschermen. We wilden allemaal zorgen dat we een verdedigingsbarrière tegen het virus hadden. Dit is momenteel nog steeds relevant. Maar welke verklaring kunnen we geven voor degenen die wanhopig op zoek zijn naar toiletpapier?

Daarnaast rijst er een andere vraag: waarom zou je zo veel in één keer kopen als er geen leveringsproblemen in de supermarkten zijn? Het feit is dat het verzamelen van dit product mentale en emotionele gemoedsrust lijkt te bieden aan degenen die het kopen en het opslaan.

Naast de ironie, de grappen en de memes die je er vast over hebt gezien of gehoord, zijn er een aantal verklaringen die je moet weten. Er is hier een grote psychologische impact die fungeert als een barometer van de publieke opinie en het publieke gevoel als geheel. Laten we het eens van dichterbij bekijken.

Coronavirus en paniekaankopen van toiletpapier

Paniekaankopen van toiletpapier, waarom?

Een onbetwistbaar feit is dat toiletpapier geen essentieel goed is. Het is iets heel anders dan water of voedsel dat onze overleving kan garanderen. Toch beschouwt onze moderne geest het als essentieel. We achten het belangrijker dan andere toiletartikelen, zoals bijvoorbeeld zeep.

Dit is op zich al een interessant feit. Het is op de een of andere manier geworteld in de westerse cultuur en denken. Merkwaardig genoeg vertoonde het Chinese volk dit gedrag niet. Ze kochten niet dwangmatig toiletpapier. Ze wisten dat ze, als er geen toiletpapier meer was, tissues of papieren handdoekjes konden gebruiken.

Maar het westerse brein gedraagt zich anders in noodsituaties. Laten we eens kijken welke verklaringen we kunnen geven waarom mensen dwangmatig paniekaankopen van toiletpapier gaan doen.

Een minimum aan comfort dat we niet willen opgeven

Als we dan toch enkele weken thuis moeten zijn, dan willen we dit doen met een minimum aan comfort. Bovendien, als we ons in de situatie bevinden dat we geen boodschappen kunnen doen, dan zijn er een aantal producten waarvan we denken dat we niet zonder zouden kunnen.

Toiletpapier is daar één van. We plaatsen het zelfs aan de basis van de piramide van basisbehoeften. Het is niet iets dat onze eetlust zal stillen, dat is zeker. Maar als we het hebben, zijn we verzekerd van een minimum aan waardigheid. Het is iets dat we gewoon niet lijken op te kunnen geven.

Irrationeel gedrag is besmettelijk

Iets dat we goed weten op het gebied van consumentenpsychologie is dat koopgedrag grotendeels impulsief en irrationeel is. Het is voor ons voldoende om te zien hoe anderen zich gedragen bij het kopen van een product, zodat wij hetzelfde willen doen. Misschien imiteren we het op datzelfde moment niet, maar op een gegeven moment doen we dat wel.

  • Mensen kopen niet alleen toiletpapier omdat ze vinden dat het een essentieel product is. Ze doen dat ook omdat ze zien hoe anderen het massaal kopen.
  • Sociale netwerken en televisie laten ons voortdurend mensen zien met karren vol toiletpapier. Het besmettingseffect is niet te stoppen.
  • Tegelijkertijd is er nog een ander fenomeen. Dit product neemt zo’n grote ruimte in beslag in de schappen van de supermarkten, dat als we zien dat de schappen leeg zijn, dit echt een impact creëert. 
  • Bovenal creëert dit het gevoel dat het iets is waar we niet zonder kunnen. Het resultaat is dat we vinden dat we moeten gaan hamsteren.

Als mensen en masse paniekaankopen van toiletpapier doen, is er misschien niets meer voor mij

Het feit dat het aankoopvolume van dit product zo hoog is, wekt een andere angst op: de mogelijkheid dat er misschien niets meer over is. Het is als een vis die zijn eigen staart opeet en is gebaseerd op de angst om zonder te komen zitten.

Het is heel goed mogelijk dat jij helemaal geen behoefte had om dit product in bulk op te slaan. Maar het simpele feit dat we zien dat andere mensen er zo veel van kopen, zet ons aan het denken dat als we niet opschieten en ook wat kopen, er straks niets meer voor ons overblijft.

In onzekere contexten biedt kopen een gevoel van controle

Er is nog een andere factor die ook vanuit psychologisch oogpunt interessant is. Wanneer je moeilijke tijden doormaakt en wanneer je omringd bent door onzekerheid, angst of rusteloosheid, geeft het kopen je vaak het gevoel dat je de controle hebt.

Het simpele feit dat je een goede voorraad voedingsmiddelen en basisproducten in huis hebt, geeft je verlichting en een gevoel van veiligheid en zekerheid. Omdat je op deze manier denkt dat in je essentiële behoeften wordt voorzien. Je hersenen ervaren daardoor gemoedsrust.

Mensen kopen toiletpapier omdat ze dat product niet willen opgeven. Het biedt hen een minimum aan waardigheid die ze willen behouden. Tot slot, hoe ironisch en irrationeel dit gedrag ons ook lijkt, is het iets dat we kunnen verklaren. Het is begrijpelijk en het is gewoon nog een effect van het gevoel van paniek.

Het maakt niet uit dat het niet essentieel is voor ons voortbestaan. In tijden van crisis zorgt het dichtbij ons hebben van toiletpapier voor een gevoel van normaliteit. We hebben zo het gevoel dat we nog steeds de controle hebben.


Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.