Wat is het verschil tussen adaptieve en pathologische angst?
Het is belangrijk om te weten dat er verschillende soorten angst zijn. Aan de ene kant hebben we pathologische angst, dit wordt soms ook wel disfunctionele angst genoemd. En aan de andere kant hebben we adaptieve angst, bekend als ‘normale’ angst. Het is belangrijk om je hier van bewust te zijn, omdat mensen vaak denken dat alle soorten angsten negatief zijn.
Over het algemeen kunnen we angst definiëren als een emotionele toestand die het gevolg is van een soort van schade of tegenslag. Met andere woorden, het doet zich voor wanneer iemand denkt dat er iets slechts zal gebeuren.
Deze gedachten kunnen ons grote zorgen baren. Het uit zich als emotioneel ongemak, een soort mengelmoes van angst, rusteloosheid en nervositeit. Maar er kan ook sprake zijn van lichamelijke klachten, zoals hartkloppingen, misselijkheid en duizeligheid.
In het geval van adaptieve angst is het lijden waar iemand bang voor is een reële mogelijkheid. Bijvoorbeeld als je weet dat je te laat zal komen op je werk en je bang bent dat je ervoor op je kop zult krijgen.
Bij pathologische angst daarentegen, is iemand bang voor toekomstige schade die heus wel mogelijk is, maar niet erg waarschijnlijk. Dit zorgt ervoor dat de angst vrijwel permanent aanwezig is. Met andere woorden, we zijn voortdurend bang dat er iets ergs staat te gebeuren.
“De intensiteit van de angst staat gelijk aan de betekenis die de situatie heeft voor de getroffen persoon, ook al is hij zich niet bewust van de redenen voor zijn angst.“
-Karen Horney-
De rol van angst
Adaptieve angst maakt een deel uit van ons. Het heeft als doel om ons te beschermen om onze integriteit en overleving te garanderen. Wanneer er sprake is van een reële bedreiging, moeten zowel lichaam als geest zich voorbereiden om het onder ogen te zien.
Als we niet op deze manier voorbereid zijn, worden we overdonderd door een sterk gevoel van hulpeloosheid wanneer het gevaar zich daadwerkelijk voordoet. Angst heeft dus ook een aantal positieve doelen.
Pathologische angst ontstaat wanneer iemand zich niet in staat acht om met een bedreiging te worden geconfronteerd. In dit geval zal deze persoon ook bedreigingen zien die niet echt zijn.
En als dit zich alsmaar blijft voordoen, komt diegene in een permanente staat van angst terecht. Hierbij zal hij vaak niet eens precies weten waar hij nu bang voor is. Hij ervaart gewoon angst omdat er ‘iets’ kan gebeuren.
Een dergelijke staat van angst veroorzaakt veel fysiologische veranderingen in ons lichaam. Het is noodzakelijk dat verschillende van onze organen (bijvoorbeeld ons hart, onze nieren en onze longen) intensief gaan werken om de bedreiging het hoofd te bieden.
Als iemand vaak angst ervaart, is het echter heel normaal dat zijn lichaam nadelig wordt beïnvloed. Ziekte is dan ook een veel voorkomend gevolg van dit soort angsten.
Kenmerken van pathologische angst
Degenen die lijden aan pathologische angst hebben een ernstig probleem. Het is niet genoeg om hen een schouderklopje te geven en te zeggen dat alles heus wel goed komt. Om los te kunnen breken uit deze staat, heb je veel meer nodig dan de goede bedoelingen van anderen.
Om dit probleem op te kunnen lossen, moet je er allereerst zeker van zijn dat je daadwerkelijk last hebt van pathologische angst. Dit kun je vaststellen door te kijken of de angst die je ervaart overeenkomt met de volgende kenmerken:
- Frequentie en intensiteit. Bij pathologische angst is er frequent sprake van perioden van angst. Deze perioden zijn vaak zeer langdurig en kunnen zeer intens worden ervaren. Bij adaptieve angst daarentegen, doen dit soort perioden zich slechts zelden voor, gaan ze snel voorbij en zijn ze niet zo intens.
- Reacties. Bij pathologische angst reageert iemand vaak disproportioneel op de stimulus die zijn angst provoceert, of het nu echt of ingebeeld is. Bijvoorbeeld wanneer iemand bang is dat er bij hem zal worden ingebroken en vervolgens de hele nacht wakker blijft om er zeker van ze zijn dat het niet gebeurt.
- Lijden. Wanneer angst pathologisch is, ervaren we het als een voortdurend lijden. Bij adaptieve angst is het lijden slechts tijdelijk en laat het geen sporen na.
- Functionaliteit. Pathologische angst beïnvloedt ons dagelijkse leven. Het kan ons ervan weerhouden om actie te ondernemen of zorgt er juist voor dat we actie ondernemen. Het doet dit op zo’n manier dat het onze routine verandert of beperkt. Hierdoor raakt ons leven gevuld met verwarring en angst.
Waarom wordt angst pathologisch?
Eigenlijk is het antwoord op deze vraag zo ruim dat je er hele boeken over kunt schrijven. Om het samen te vatten, kunnen we echter stellen dat er achter dit soort angst vaak een soort onopgelost trauma schuilgaat. Soms is de relatie tussen trauma en angst direct, maar dit is zeker niet altijd het geval.
Als iemand bijvoorbeeld betrokken is bij een auto-ongeluk, zal de gebeurtenis waarschijnlijk littekens achterlaten, en niet alleen fysieke.
Het is heel normaal dat het slachtoffer van het ongeluk bang wordt elke keer dat hij in een auto moet stappen, of zelfs wanneer hij moet oversteken. In dit geval is de relatie tussen het trauma en de angst direct. Hoewel de angst wel onevenredig is als we naar de werkelijke kans op een bedreiging kijken.
In andere gevallen kan het trauma dat aanleiding geeft tot de pathologische angst in het onbewuste worden verborgen of geremd. In dit geval kan bijvoorbeeld afwijzing of misbruik op jonge leeftijd de oorzaak zijn.
Op basis van de bovenstaande informatie kun je zeggen dat pathologische angst een aandoening is waarvoor iemand hulp van buitenaf nodig heeft om eroverheen te kunnen komen. Je kunt daarom het beste contact opnemen met een psychotherapeut of een psychoanalyticus om dit probleem op te lossen.