Wat is het nocebo-effect precies?

We hebben allemaal al over het beroemde “placebo-effect” gehoord. Misschien heb jij het in je leven zelfs al ervaren. Er zijn vele onderzoeken die die concept ondersteunen. Maar hetzelfde is nog niet gebeurd voor het tegenovergestelde, wat wij het nocebo-effect noemen. Het treedt in gelijksoortige omstandigheden op. Maar over dit onderwerp is er niet veel onderzoek gepubliceerd. De term klinkt dan ook een beetje mysterieus.

Het “placebo-effect” heeft al jaren artsen en onderzoekers geholpen. Dit effect is onder andere heel doeltreffend bij experimenten zonder de proefpersonen schade toe te brengen. En het kan medische specialisten ook helpen om ernstige pijn te onderscheiden van de veel mildere vorm.

Er zijn vele momenten waarop ouders zien hoe hun kind op een dramatische manier uiting geeft aan pijn. Ze geven het kind dan een snoepje en zeggen dat het zal helpen. Het werkt bijna altijd (behalve natuurlijk op die momenten dat er echt sprake is van erge pijn). Dat is slechts één voorbeeld van hoe de kracht van suggestie veel sterker is dan je misschien denkt.

Wat is het nocebo-effect precies?

Het nocebo-effect werkt net als zijn tegengestelde vorm als het resultaat van valse verwachtingen. Het verschil is dat de verwachtingen bij het nocebo-effect negatief zijn. Een patiënt kan denken dat een medicijn tot vervelende bijwerkingen kan leiden. Dan zal hij uiteindelijk precies die problemen hebben.

Maar deze effecten verdwijnen op het moment dat de patiënt beseft dat hij verkeerde informatie gekregen heeft. Een verbazingwekkende neurologisch proces veroorzaakt deze veranderingen. Het is afkomstig van de stimulatie van de prefrontale, orbifrontale en de anterior cingularis hersenschors.

Hetzelfde gebeurt met de amygdala, het ruggenmerg, het periaqueductale grijs en de nucleus accumbens. Volgens MRI-onderzoek tasten deze delen van de hersenen jouw waarneming van de werkelijkheid aan.

Natuurlijk moet je ook rekening houden met de houding van de persoon en hoe de onderzoekers de nocebo toedienen. De studies over het nocebo-effect gaan meestal gepaard met redelijk wat controverse. Dat komt omdat ze op onethisch terrein kunnen terechtkomen.

Stel dat men een waardeloze behandeling aan een patiënt voorschrijft zonder hem de waarheid te vertellen. Dan kan dit voor veel problemen zorgen. Meestal zijn artsen het middelpunt van de controverse. Dat komt omdat het hun taak is om de symptomen te verminderen, niet om ze erger te maken. Het is absoluut ook niet de bedoeling dat ze proberen om de symptomen te laten optreden.

De prijs van een medicijn

In Science Magazine is onlangs een studie gepubliceerd. Volgens dit onderzoek heeft de prijs van een medicijn een enorme invloed op de onbewuste reactie van mensen. Een groep onderzoekers nam als staal een groep van 49 personen. Ze gaven hen potten vol met een soort crème. ze vertelden die mensen dat het een test van een behandeling van eczeem was. De testzalf bevatte twee verschillende stoffen. Maar de waarheid was dat er slechts één stof was.

De blauwe potten (die gelinkt waren aan een hogere prijs en kwaliteit) bevatten dezelfde crème als de rode potten (die gelinkt waren aan meer toegankelijke medicatie). Aan de vrijwilligers zeiden ze dat ze waarschijnlijk een brandend gevoel zouden ervaren. Want hun huid was overgevoelig. Ze moesten de crème gedurende een half uur aanbrengen. Daarna moesten ze naar een plaats gaan waar hun lichaam opgewarmd werd.

Het kan misschien vreemd klinken. Maar de resultaten waren echt onthullend. De mensen die de crème uit de blauwe pot gebruikt hadden, zeiden dat ze meer pijn voelden dan de mensen uit de andere groep. De reden is dat ze de duurdere zalf verbonden met sterkere effecten. Het was een psychologische truc die zichzelf bleef herhalen en die in intensiteit steeg.

De onderzoekers ontdekten ook dat hun hersenen op dezelfde plaatsen oplichtten als bij het “placebo-effect.” Het voornaamste verschil trad in hun grijze materie op. Die lichtte in verschillende neurale gebieden op. Op die manier konden ze vaststellen dat dezelfde hersendelen oplichtten maar dat de manier waarop ze geactiveerd werden, heel verschillend was.

Het nocebo-effect en fibromyalgie

Wetenschappers hebben soortgelijke experimenten uitgevoerd bij patiënten met fibromyalgie. Ze stelden eerst vast dat mensen met deze aandoening meer kans maken om de negatieve effecten van een medicijn te ervaren. Daarna namen ze de beslissing om een groep van deze patiënten met nocebo’s te behandelen.

Deze nocebo’s waren volledig onschadelijk. Maar ze veroorzaakten bij de mensen met fibromyalgie vele problemen. Het was zelfs zo erg dat velen met de behandeling moesten stoppen.

Het “nocebo-effect” kan ervoor zorgen dat je je dingen begint af te vragen. Waarom wordt het nocebo-effect niet vaker onderzocht? En zijn de effecten echt zo groot bij de meeste mensen? Er bestaan geen studies over de persoonlijkheid die dit gegeven ondersteunen. Maar het kan waar zijn dat de motivatie van een persoon bij de resultaten een rol kan spelen.

Sommige mensen zijn bezeten van de veranderingen die een medicijn zogezegd kan veroorzaken. Die personen lopen meer kans om pijn te voelen. In sommige gevallen trad hypochondrie op. Deze stoornis kan eigenlijk een negatieve invloed op de symptomen van een zieke persoon hebben. Het ziet er dus opnieuw naar uit dat onze hersenen een krachtig instrument zijn dat we allemaal moeten leren sturen.

De manier waarop je omgaat met wat jou angst inboezemt, kan je onder controle houden. Als je daarin slaagt, dan is de kans kleiner dat je het “nocebo-effect”, de duivelse tweelingbroer van het placebo-effect zal ervaren.