Wat is het Madame Bovarysyndroom?

Het Madame Bovarysyndroom is een gedragsstoornis die ontstond na het verschijnen van de romantische boeken in de negentiende eeuw.

Sindsdien heeft het idealiseren van de liefde duizenden mensen (meestal vrouwen) tot onophoudelijke frustratie en ontgoocheling gedreven. De zoektocht naar de ‘perfecte liefde’ eindigt altijd in een verpletterende confrontatie met de realiteit van een relatie.

Het Madame Bovarysyndroom is een psychopathologie die voor het eerst beschreven werd in 1892 door de filosoof Jules de Gaultier. Hij baseerde zijn verhandeling op het boek Madame Bovary. Gaultier heeft het over het hoofdpersonage Emma. Volgens hem is zij het perfecte stereotype van een persoon die lijdt aan wat hij “chronische gevoelsmatige ontevredenheid” noemt.

Wie was Madame Bovary?

Emma Bovary is een literair personage. Gustave Flaubert heeft haar verzonnen in zijn boek Madame Bovary uit 1857. Dit boek vertelt het verhaal van haar huwelijk met Charles Bovary.

Hij is een plattelandsdokter en ziet haar graag. Maar zij voelt niet hetzelfde voor hem. Voor een deel is dit de reden waarom ze zo dol is op de romantische boeken van die tijd. Sinds haar tienerjaren verslindt ze die romans.

In haar boeken maakt ze kennis met de voortdurende zoektocht naar passievolle, obsessieve relaties. Dit veroorzaakt bij haar een verschrikkelijke ontevredenheid die blijft duren.

Nadat ze een depressie doorgemaakt heeft, besluit Charles te verhuizen naar een kleine stad. Daar zullen ze verschillende soorten mensen ontmoeten.

Emma laat zich door twee van hen verleiden. De eerste is een jonge student en de tweede is een Casanova met de naam Rodolphe. Haar relatie met beide mannen is bezitterig, jaloers en erg afhankelijk. Wanneer ze geconfronteerd wordt met het feit dat beide minnaars haar zullen verlaten, pleegt ze uiteindelijk zelfmoord door arseen in te nemen.

Madame Bovary is vergelijkbaar met andere literaire personages zoals bijvoorbeeld Anna Karenina. Ze wijzen hun gezin en hun rol als echtgenote af om de liefde na te jagen.

Aan de ene kant klinkt dit misschien erg bevrijdend. Maar aan de andere kant is het een enorme kritiek op het idealiseren van de liefde. Emma is zo geobsedeerd door het bevredigen van haar verlangens, dat het haar niet kan schelen dat ze haar gezin in de schulden brengt. Ze verwaarloost haar dochter en kwetst de mensen rond haar.

Wat zijn de kenmerken van het Madame Bovarysyndroom?

1. Een verslaving aan de romantiek

De mensen met het Madame Bovarysyndroom kunnen niet alleen zijn. Ze leven met het idee dat de ideale minnaar zal komen, hun leven zal veranderen en hen zal weghalen uit hun sleur en hun problemen.

Wanneer ze uit een relatie stappen, dan beginnen ze snel een andere. Hun enige doel is iemand te vinden net als de personen die ze in romantische boeken, theaterstukken of films zien.

Telkens als ze iemand nieuws gevonden hebben, raken ze geobsedeerd door die persoon. Ze idealiseren hem in die mate dat het onmogelijk is om hen van gedacht te doen veranderen. Dit gebeurt zelfs wanneer de betrokken persoon niet juist of niet goed is voor hen.

2. Onmogelijke relaties

Omdat ze niet in staat zijn een echte relatie vol te houden, richten ze zich meestal op onmogelijke liefdes. Soms hebben ze al een relatie. Maar toch blijven ze die illusie van de perfecte liefde met een andere persoon najagen.

Dit maakt hen ongelukkig omdat ze niet weten hoe ze alleen moeten zijn. Ze zullen zelden in een romantische relatie terechtkomen als ze niet nog een of andere ‘troef’ achter de hand hebben.

Ze voelen zich ook aangetrokken tot ingewikkelde relaties of tot gekwelde mensen. Dat komt omdat ze deze mensen als romantisch en gepassioneerd zien.

3. Voortdurende ontevredenheid

Wanneer ze een relatie beginnen, dan komen ze ook tot de ontdekking dat hun partner een mens is. Dus zal die bijgevolg ook gebreken hebben.

Het ideale beeld verdwijnt. En daarna leidt die verdwijning tot nog een andere frustratie. Ze zien de andere persoon niet langer als de juiste partner en beginnen hun interesse te verliezen.

4. Kopiëren van de geliefde persoon

Omwille van hun obsessie met hun partner beginnen ze diens voorkeuren, hobby’s en zelfs manier van denken na te doen. Dit kopieergedrag ontstaat uit de extreme bewondering die ze voor de andere persoon voelen of kan zelfs uit angst ontstaan.

Het Madame Bovarysyndroom kan ook een intense angst doen ontstaan dat de andere persoon hen zal verlaten. Dit kan er dus voor zorgen dat ze erg slecht reageren op een relatiebreuk.

Wie krijgt het Madame Bovarysyndroom?

Enkele eeuwen geleden kwam dit syndroom meer bij vrouwen voor. Maar tegenwoordig zijn de verhoudingen tussen het aantal mannen en het aantal vrouwen meer afgevlakt. Dat komt omdat in die tijd alleen de mannen gingen werken. De vrouwen bleven thuis.

Zij brachten hun vrije tijd door met dingen als lezen. Dit leidde hen weg van de realiteit en bracht ze naar plaatsen waar de alledaagse problemen niet bestonden.

Mensen met dit syndroom hebben vaak verlatingsproblemen gehad of een gebrek aan genegenheid in hun kinderjaren. Ze voelen dus een buitensporige behoefte om de aandacht van hun partner te krijgen. Dit is hun manier om te proberen te voorkomen dat ze die gevoelens uit hun kindertijd opnieuw zullen ervaren.

Het voornaamste symptoom van het Madame Bovarysyndroom is neerslachtigheid. Maar mensen met deze aandoening kunnen met de hulp van een specialist behandeld worden. De specialist zal het geval evalueren en een behandelingsplan opstellen.

Soms is het echter ook verbonden met andere ernstigere ziekten. Dit kunnen obsessieve of borderline-persoonlijkheidsstoornissen zijn die een tussenkomst zelfs noodzakelijker maken omdat ze een gevaar kunnen betekenen.

Aanbevolen lectuur

Gaultier, J, (1892), Le Bovarysme, la psychologie dans l’œuvre de Flaubert, París, Francia.