Voor een goed leven moet je omgaan met onzekerheid

Het enige dat we zeker weten in dit leven is dat niks, of in elk geval heel weinig, zeker is. Dan nog overspoelt de westerse wereld je met het idee dat het mogelijk is om alles onder controle te houden. Daar blijft het niet eens bij. Zo zou je ook snel en op een efficiënte manier oplossingen voor alles moeten kunnen vinden. Onze maatschappij moedigt niet datgene aan dat juist cruciaal is om je aan te kunnen passen: omgaan met onzekerheid.

‘Omgaan met onzekerheid’ betekent precies wat het lijkt te betekenen: het vermogen om afwezigheid van zekerheid en kant-en-klare oplossingen te hanteren. Je kunt alles proberen op orde te krijgen en overal een antwoord op proberen te vinden. Je zult echter snel ondervinden dat dit onmogelijk is.

Soms laten antwoorden en oplossingen zich enkel na verloop van tijd kennen. Anderen zijn simpelweg onvindbaar. De mensheid bezit niet alle kennis. Sterker nog, we weten meer niet dan dat we wel weten.

Als je het op zo’n manier zegt, zal iedereen het ermee eens zijn. In de praktijk wordt hier echter anders tegen aan gekeken. Sommige mensen vinden omgaan met onzekerheid haast onmogelijk. Ze worden er nerveus en prikkelbaar door. Ze kunnen niet tegen het feit dat ze geen stabiele ondergrond hebben.

Wanneer omgaan met onzekerheid je niet lukt

Mensen die niet kunnen omgaan met onzekerheid hebben de behoefte aan iets genaamd ‘cognitive closure’ (cognitieve afsluiting). Dit concept kan ook vertaald worden naar ‘het laatste woord.’ Er zijn nou eenmaal mensen die willen dat alles verklaard of uitgelegd wordt. Ja of nee. Zwart of wit.

Mensen met deze eigenschap ervaren heel veel stress wanneer er geen definitief antwoord op iets te vinden is. Cognitieve afsluiting impliceert zekerheid. ‘Hou je van me… of niet?’ Ze willen of ja, of nee horen. Het kost deze mensen veel moeite om te accepteren dat het meest realistische antwoord in bepaalde gevallen, ‘nou… ja, en nee’, is.

Dubbelzinnigheid en paradox zijn ondraaglijk voor mensen die met onzekerheid kunnen omgaan. Ze zien deze dingen niet als concepten die een plek hebben in de wereld, maar als leugens, bedrog, een manier om de waarheid te verbergen. Het slechte nieuws voor dit soort mensen is dat we (ironisch genoeg bijna met zekerheid) kunnen zeggen dat bijna al het menselijke onzeker is.

Consequenties als je niet met onzekerheid kunt omgaan

Wanneer mensen niet met onzekerheid kunnen omgaan, is dat waarschijnlijk omdat ze de realiteit simplificeren. Ze hebben een beperkt aantal hypotheses met betrekking tot wat er om hun heen gebeurt. Het is of het één, of het ander. Mensen die de wereld op deze manier zien, hebben moeite met dingen gokken. Het is niet makkelijk voor hun om nieuwe veronderstellingen over wat ze zien te creëeren. Ook is het moeilijk voor hun om te accepteren dat iets gewoon onbegrijpelijk is, in elk geval op dat bepaalde tijdstip.

Ze kunnen bijvoorbeeld niet begrijpen dat een bepaalde gebeurtenis het resultaat kan zijn van allerlei omstandigheden. Als een persoon geen interesse heeft in lezen, is dat niet per se omdat deze persoon zorgeloos en onbeschaafd is. Er bestaan zo’n duizend-en-één redenen waarom iemand doet wat hij doet.

Vaak is een onvermogen om onzekerheid goed te hanteren dan ook een teken van een tekort aan empathie. Mensen met deze tekortkoming zien de wereld enkel vanuit hun eigen perspectief. Dat maakt het erg lastig om verschillen tussen mensen te accepteren, omdat zij een individuele consensus hebben bereikt over wat ‘juist’ is. Daarbij geloven zij dat het altijd met elkaar eens zijn de basis is van goede relaties, hechte families en gemeenschappen.

Hoe ziet omgaan met onzekerheid er uit?

Een tolerantie voor onzekerheid uit zich als het vermogen om te accepteren dat er geen juist antwoord bestaat. Mensen die in staat zijn om onzekerheid te hanteren, voelen zich niet nerveus of ongemakkelijk wanneer ze niet meteen antwoorden op hun vragen of dilemma’s krijgen.

Ze accepteren dit simpelweg en gaan door met de informatie die ze wel tot hun beschikking hebben. Ze concentreren zich op het oplossen van iets wat ze wel begrijpen. Als nieuwe elementen zichtbaar worden, zijn dit soort mensen hiervan op de hoogte, besteden ze hier aandacht aan en gebruiken ze deze elementen om hun situatie te verhelderen.

Nog iets dat mensen die goed met onzekerheid kunnen omgaan, doen: ze analyseren alle feiten zeer grondig. Ze blijven niet oppervlakkig, ze proberen altijd diepgang te vinden. Hierdoor ontdekken ze dat dingen complexer zijn dan dat ze lijken. Hierdoor is het makkelijker voor hun om te begrijpen hoe moeilijk het is om definitieve oplossingen of antwoorden te vinden.

Interessant genoeg zijn mensen met een lagere tolerantie voor onzekerheid vaak veel zekerder over hun oordelen en keuzes wanneer ze deze maken. Degenen die een hoge tolerantie voor onzekerheid hebben nemen daarentegen meer tijd om keuzes te maken. Ze zullen ook altijd hun eigen keuzes in twijfel trekken voordat ze deze definitief maken. Toch gaan zij veel beter om met conflicten en verschillen tussen mensen, en dit valt te zien aan hun relaties met anderen.