Thomas van Aquino: biografie en bijdragen aan de filosofie

In een tijd van obscurantisme en blind geloof bracht Thomas van Aquino een theologie die gecombineerd werd met filosofische rationaliteit. In dit artikel verkennen we het leven, werk en denken van deze 13e-eeuwse geleerde.

De geschiedenis van de filosofie wordt gekenmerkt door figuren wier bijdragen een onuitwisbaar stempel hebben gedrukt op het menselijk denken. Een van de meest prominente namen op dit gebied is Thomas van Aquino, een middeleeuwse geleerde en theoloog. Zijn leven en werk hadden een grote invloed op de westerse filosofie en theologie.

Het lijdt geen twijfel dat hij de basis heeft gelegd voor een rationele studie van het christelijk geloof. Hier speelt de filosofie de rol van hulp voor de religie.

Bovendien circuleerden theologie en filosofie zij aan zij in de universiteitszalen, waarbij deze middeleeuwse figuur een uitstekende leraar was. Daarom zullen we ons in dit artikel verdiepen in zijn biografie en zijn filosofische en theologische nalatenschap.

Wie was Thomas van Aquino?

Thomas van Aquino was een filosoof uit de Middeleeuwen, leraar, priester en broeder. Hij is geboren in 1224 of 1225. Zijn leven begon in het kasteel van Rocasseca in Italië. Er wordt gezegd dat hij op zeer jonge leeftijd naar een abdij in Montecassino werd gestuurd. Hier kreeg hij zijn eerste onderricht.

In 1239 begon hij zijn studie vrije kunsten en filosofie aan de Universiteit van Napels. Hier sloot hij zich aan bij de Orde van Sint Dominicus, een groep die belast was met het prediken van de katholieke religie. Deze beslissing wekte de woede op van Thomas’ familie, die hem een tijdlang zijn vrijheid ontnam.

Wat zijn professionele leven betreft, zette hij zijn eerste stappen in het onderwijs door het geven van cursussen over de Schrift. Hij becommentarieerde ook de Sententiën van Petrus Lombardus. In 1256 werd hij benoemd tot gewoon hoogleraar theologie aan de universiteit van Parijs.

In 1274 eindigden zijn dagen in Italië, waar hij les bleef geven. Op 18 juli 1323 werd hij heilig verklaard. Dit leverde hem de naam Sint Thomas van Aquino op.

Werken

Deze Italiaanse filosoof en theoloog produceerde een zeer groot aantal werken. Twee ervan worden echter beschouwd als systematische verhandelingen. Dit betekent dat je in deze boeken een specifieke theorie kunt terugvinden die zijn denken verklaart.

Dit zijn twee theologische sommen, die aanbevolen lectuur zijn in de filosofie. De eerste heet Summa contra los gentiles, de tweede heet Summa theologica.

De lijst is hier niet uitputtend, want hij schreef ook een serie disputaties. Deze worden Quaestiones disputatae genoemd. Ze gaan over verschillende onderwerpen die in de loop van een heel jaar plaatsvinden. We hebben er drie:

• De Malo
• De Veritate
• De Potentia

Tot slot zullen we zijn filosofische en theologische opuskels noemen. Ze gaan over de regering van vorsten, de entiteit en het wezen en de principes van de natuur.

Relatie tussen theologie en filosofie

Zoals we in de vorige paragrafen al zeiden, staat zijn denken gegrift in de Middeleeuwen. Het is ook de tijd van de opkomst van de universiteiten en de consolidatie van de katholieke religie. In die zin hielden de meeste middeleeuwse filosofen zich bezig met de rationele rechtvaardiging van het katholieke geloof.

Deze theoloog was geen uitzondering. In een artikel (Spaanse link) gepubliceerd in het tijdschrift Studium Filosofía y Teología dat St. Thomas voorstelt om vanuit de filosofie een “sacra doctrina” te vormen. Zijn veronderstelling is dat de filosofische doctrine op zichzelf toegang kan krijgen tot een onvolmaakte beschouwing van God.

Deze gebrekkige beschouwing is te wijten aan het feit dat de beschouwing begint bij de mens die door God geschapen is. Daarom is zijn intelligentie alleen niet voldoende. Heilige leer”, d.w.z. religie, is vereist. Het is belangrijk om op te merken dat voor Thomas van Aquino deze leer het menselijk denken en de verschillende disciplines omvat, waarvan filosofie er één is.

Op deze manier worden religie en filosofie samengebracht om een rationeel onderzoek uit te voeren. Het doel is om de weg van de mens naar God zelf te leiden. Zo kunnen goddelijkheid en persoon één zijn.

Filosofisch denken bij Thomas van Aquino

Zijn filosofie is nadrukkelijk terug te vinden in zijn Summa Theologica. Daarin maakt hij gebruik van logische argumenten voor het bestaan van God. Het is belangrijk om op te merken dat Thomas niet twijfelde aan zijn bestaan, maar hij vond wel dat het nodig was om het rationeel aan te tonen.

Zo zijn er enkele elementen uit Aristoteles’ kennistheorie te herkennen in de vijf manieren om het bestaan van God aan te tonen. Thomas gaat uit van zintuiglijke ervaring, omdat hij van mening is dat het individu dat het bestaan van God moet accepteren een aards wezen is.

Vijf manieren om het bestaan van God aan te tonen

Een artikel (Spaanse link) gepubliceerd door het tijdschrift Consensus tijdschrift betoogt dat elk van de vijf manieren uitgaat van ervaringsfeiten. De eerste begint met dingen die bewegen, dat wil zeggen, die beweeglijk zijn. St. Thomas vertelt ons in Summa Theologica dat alles wat beweging bezit een primaire steun moet hebben die onbeweeglijk is. En dat is God.

Op de tweede manier wordt rekening gehouden met de relatie tussen oorzaak en gevolg. Dit betekent dat er dingen zijn die door een ander worden veroorzaakt. In hiërarchische zin vraagt Thomas zich af wat de stichtende oorzaak is, de mogelijkheidsvoorwaarde van al het andere. En die vindt hij in God.

Op de derde manier kennen we God door de ervaring van het vergankelijke en eindige. De Italiaanse theoloog is van mening dat God, als eeuwig wezen, de generator is van contingente wezens. Dat wil zeggen, degenen die een generatie en een bederf of einde van hun leven hebben.

Op de vierde manier wordt God geplaatst als het wezen dat de hoogste goedheid bezit. In dit aspect is zijn mate van superioriteit groter omdat men het opperste goed als een perfectie beschouwt. Op deze manier is God het wezen dat in zichzelf het hoogste goed bevat. Hoe verder we ons van hem verwijderen, hoe minder goedheid de schepselen bezitten.

Ten slotte, op de vijfde manier, hebben wezens zonder kennis een doel dat hun natuur beheerst. Dieren hebben bijvoorbeeld geen kennis en toch gaan ze door met hun leven. Deze filosoof is van mening dat de intelligentie die de weg van deze wezens leidt God is.

De filosofie in het werk Summa contra gentiles

Een ander werk dat zijn filosofie laat zien is de Summa contra gentiles . Het doel ervan is om aan te tonen dat het christelijk geloof rationele grondslagen heeft. Zo probeerde de Italiaanse theoloog rationele steun te geven aan de synthese tussen geloof en rede.

In die zin mogen de principes van de filosofie het christendom niet uitsluiten. De Summa contra gentiles is dus een filosofisch werk met een brede christelijke inhoud. Ondanks de filosofische basis volgt het de contouren van het christendom als doctrine. Het hoofdthema is God in brede zin: schepper en als het einde van alles wat bestaat.

Belang van het denken van Thomas van Aquino

Waarom klinken zijn naam en ideeën nog steeds door in de 21e eeuw? Dat komt omdat de bijdragen van deze filosoof erg belangrijk waren voor zijn tijd en zelfs eeuwen later. Hij staat vooral bekend als de denker die de kloof overbrugde tussen religie en filosofie in een tijdperk dat getekend werd door het christendom. Hij liet zien dat beide disciplines in harmonie konden bestaan.

Thomas van Aquino leert ons onder andere dat het nastreven van kennis en wijsheid een verrijkende onderneming is. Zozeer zelfs dat filosofie en theologie bondgenoten worden in de verkenning van de diepste vragen van het bestaan.

Bovendien werd het gebruik van de rede als hulpmiddel bij het bereiken van de waarheid, of die nu religieus of wetenschappelijk is, in dit tijdperk ontwikkeld, met Thomas van Aquino als een groot exponent hiervan.