Vijf leugens die we graag geloven

Hoe verschrikkelijk het ook mag klinken, leugens zullen altijd een bepaalde aantrekkelijkheid en verleidelijke kwaliteit hebben. Terwijl  vele waarheden ons raken met een directheid die ons teleurstelt, gebeurt precies het tegenovergestelde met vele leugens, leugens die we graag geloven: ze geven ons hoop – het woord ‘hoop’ heeft een hoop te maken met teleurstelling – en ze motiveren ons zelfs.

Natuurlijk hebben niet alle leugens deze karakteristieken, maar vele wel. Dit zijn de leugens die we onszelf of anderen vertellen en waar we graag in geloven omdat ze beter bij onze verlangens passen, of ze stellen ons in staat om de wereld op een manier te zien die beter afgestemd is op wat we ervan hopen.

Het is geen toeval dat een van de koningen van de leugens, Adolf Hitler, betoogde dat “hoe groter de leugen, des te meer mensen erin zullen geloven”. In feite weten we vaak dat iets niet waar is en toch doen we moeite om het als waarheid te zien, zelfs al nadat het onwaar is gebleken. Om dit te illustreren presenteren we je hieronder een lijst met vijf van zulke leugens die we graag willen geloven.

Vijf leugens die we graag geloven

1. Een van de meest klassieke leugens: als je uitbarst in woede, zul je je beter voelen

Dit is een erg wijdverspreid idee. Er wordt gezegd dat boosheid binnenhouden giftig voor ons is en dat het dus het beste is om je woede te uiten. Zogenaamd zou je een enorme opluchting voelen en je rustig voelen zodra je hebt geschreeuwd, een fragiel voorwerp tegen de muur aan hebt gesmeten en alles geuit hebt wat er op dat moment door je hoofd ging.

Dit is absoluut niet waar. Woede is verslavend en het uiten zonder beheersing brengt je in een vicieuze cirkel waarin deze woede alsmaar wordt gevoed. Dit betekent dat als je niet leert hoe je je woede onder controle houdt, je het steeds vaker zal gaan voelen, wat er vervolgens weer toe leidt dat het uitoefenen van zelfbeheersing steeds moeilijker voor je gaat worden. Het begint wellicht met schreeuwen, maar naar verloop van tijd leidt het ertoe dat een persoon in het ziekenhuis belandt. Woede wordt bevrijd middels relaxatie, niet door ongecontroleerde uitbarstingen.

2. Een gezonde eigenwaarde garandeert succes

Eigenwaarde is een concept dat in recente jaren een enorme erkenning heeft ontvangen. Het klopt dat diegenen die positief over zichzelf denken minder moeite hebben met sociale situaties en minder van hun energie verspillen aan zinloze angsten.

Echter leidt een gezonde eigenwaarde niet automatisch naar succes, noch leidt een zwak of opgeblazen zelfvertrouwen meteen naar mislukking. De geschiedenis barst van de mannen en vrouwen die altijd aan zichzelf twijfelden en toch belangrijke bijdrages hebben geleverd. Het is mogelijk dat een gezonde eigenwaarde bijdraagt aan een groter aanpassingsvermogen en daardoor ook minder interesse in het stellen van grote vragen of het hebben van veel zorgen, maar het is nooit een zeker signaal, noch voldoende voorwaarde.

3. ‘Hij/zij was’ of ‘Hij/zij was niet’ ‘de liefde van mijn leven’

De ‘liefde van mijn leven’ is nog zo’n mythe waarin iedereen wilt geloven. Het is een van die leugens die ons comfort geven en het draagt bij aan een hoopvol beeld van de romantische wereld. Het is verkeerd om te zeggen dat er een liefde is die alles perfect vervult en dat het om die reden ‘de liefde van je leven’ zou zijn.

Elke keuze die we maken impliceert een serie afwijzingen. Als je een bepaalde baan kiest, zet je vele andere soorten banen opzij waar je wellicht heel goed in zou zijn geweest. Als je één partner voor altijd kiest, wijs je vele andere mensen af waarmee je net zo gelukkig, of wellicht zelfs gelukkiger, zou zijn.

We kunnen wel stellen dat elke liefde imperfect is. De ene liefde heeft wellicht dingen die een andere niet heeft, maar zal ook dingen hebben die bij een andere liefde beter waren.

4. Je kunt alles bereiken wat je maar wilt

De werkelijkheid van het leven is dat we niet altijd bereiken wat we willen, zelfs al doen we er enorm veel moeite voor of wijden we er het grootste gedeelte van onze tijd aan om het te behalen. We kunnen iets met heel ons hart en ziel willen en er eindeloos aan werken, maar dit betekent niet altijd dat we het zullen verkrijgen.

Soms stellen we doelen in een ongeschikte manier op. We zetten onze zinnen op objectieven die in feite onmogelijk zijn om te behalen. We kunnen en zullen niet in staat zijn terug in de tijd te gaan, zelfs al willen we dat nog zo graag. De werkelijkheid dicteert ons dat we geen Olympische medaille in turnen kunnen verdienen als we al een bepaalde leeftijd hebben bereikt en het nooit hebben beoefend.

Aannemen dat er uitdagingen zijn die te groot voor ons zullen zijn impliceert dat er moeilijke en hoopvolle uitdagingen zijn die we niet kunnen behalen en waar we ook ondanks een hoop moeite niet van kunnen genieten.

5. Alles heeft een reden

Voor een rationele maatschappij is het moeilijk te aanvaarden dat er vragen zijn zonder antwoorden of werkelijkheden zonder een echte oorzaak. Zeggen dat ‘alles om een reden gebeurt’ is een van de meest populaire leugens die we onszelf vertellen, omdat het ons een gevoel geeft dat de realiteit logisch is en van zichzelf. En dat dit alles controleerbaar is.

De waarheid is echter dat de reden voor dingen die gebeuren of de betekenis van deze dingen iets is dat ieder van ons zelf bepaalt of dat stopt als een functie van onze gevoelens en overtuigingen. Niets heeft een op zichzelf staande reden, maar mensen en culturen ontwerpen oorzaken en verklaringen voor de feiten van het leven volgens wat ze geloven of wat de principes zijn van hun overtuigingen.

Afbeeldingen met dank aan Helene del Maire en Henrietta Harris