Het verband tussen emotionele intelligentie en kritisch denken

De huidige samenleving wordt steeds complexer en uitdagender. Waarom zou je, met dit idee in gedachten, je kritisch denken niet een boost geven en betere beslissingen gaan nemen?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 19 mei, 2023

Wat is het eerste dat in je opkomt als je de term kritisch denken hoort? Waarschijnlijk associeer je dit vermogen met observatie, analyse, oordeel, reflectie en vragen stellen. Het wordt inderdaad meestal in verband gebracht met het meer analytische en rationele, niet met de wereld van emoties of emotionele intelligentie.

Het zou echter bijzonder moeilijk zijn om kritisch denken toe te passen als je niet ook adequaat omging met je complexe emotionele universum. Dat gezegd hebbende, zou dit je grootste uitdaging kunnen zijn. Bovendien verklaart het voor een deel het lijden van de huidige maatschappij, omdat veel te veel mensen een hectisch en hyperverbonden leven hebben.

In feite betekent de constante druk van de omgeving, en het omringd zijn door prikkels dat je problemen ervaart in de kunst van het emotioneel reguleren. Onmiddellijkheid overheerst je. Maar in deze netelige context dwaalt je geest af, versplintert je aandacht, en is het bijna onmogelijk om kritisch na te denken als stress en angst alles om je heen filteren.

Daarom is het belangrijk om te werken aan de volgende twee pijlers van welzijn en menselijk potentieel: emotionele intelligentie en kritisch denken.

Het verband tussen emotionele intelligentie en kritisch denken

Kritisch denken is een meer gedisciplineerde manier van redeneren. Het is gericht op analyse, actieve evaluatie en reflectie op de informatie die je krijgt. Ongetwijfeld is het een behoorlijk wetenschappelijke benadering. Daardoor maak je vaak de fout te veronderstellen dat dit uiterst verfijnde cognitieve proces geen emotionele aspecten bevat.

Het is onvermijdelijk dat je je emoties uitschakelt bij het analyseren van je werkelijkheid. In feite mag je al je cognitieve vooroordelen (Engelse link) uitschakelen. Wel moet je je bewust zijn van de invloed van kritisch denken en emotionele intelligentie op je manier van denken. Je moet ook weten hoe je ze kunt reguleren. Dat is uiterst belangrijk.

Een studie (Engelse link) van de Universiteit van Florida (VS) beweert dat kritisch denken een rationeler en evenwichtiger gevoelsleven vergemakkelijkt en bevordert. Bovendien orkestreren deze twee dimensies goed leiderschap.

In feite voeden emotionele intelligentie en kritisch denken elkaar. Zozeer zelfs dat je, door aan het ene te werken, ook de basis legt voor de ontwikkeling van het andere. Laten we eens uitzoeken waarom.

1. Zelfbewustzijn: beheerste emoties en gedachten

Emotionele intelligentie geeft je een beslissend hulpmiddel: emotioneel zelfbewustzijn. Dankzij deze competentie begrijp je je innerlijke toestanden beter en heb je er controle over. Iemand met tekortkomingen op dit gebied denkt en handelt gedreven door impulsiviteit, door moeilijke emoties die niet gereguleerd worden.

Daarom zal iemand die niet al te goed is in het herkennen van zijn eigen gemoedstoestand moeite hebben met het toepassen van effectief denken. Soms kan dat komen door een onderliggende angst die hun beslissingen volledig conditioneert. In feite heeft Daniel Goleman om deze reden emotioneel zelfbewustzijn gedefinieerd als de hoeksteen van emotionele intelligentie.

3. Zelfregulatie voor het beheersen van impulsief denken

Een van de grootste vijanden van kritisch denken is impulsiviteit. Snel denken, zoals Daniel Kahneman het zou zeggen, of op de automatische piloot, verhindert je om al die processen uit te voeren die het eenvoudiger maken om een meer kritische en analytische benadering uit te voeren.

Het is inderdaad moeilijk om na te denken, te mediteren of informatie te vergelijken als je geest de stappen overslaat en je je laat meeslepen door haast en actie-reactie.

Emotionele intelligentie en kritisch denken zijn direct met elkaar verbonden door zelfregulering. Je niet laten drijven door je emoties, maar er vooraf contact mee maken om ze te begrijpen en te reguleren, is belangrijk.

Je denkt immers veel beter als je je niet gefrustreerd voelt. Ook analyseer je informatie of een situatie optimaal als stress of woede je oordeel niet vertroebelt.

3. Kritisch denken en sociale vaardigheden

Heb je je ooit afgevraagd hoe empathie en goede emotionele communicatie het kritisch denken beïnvloeden? In werkelijkheid zijn ze buitengewoon nuttig voor de persoonlijke ontwikkeling. Emotionele intelligentie en kritisch denken zijn verbonden via sociale vaardigheden.

Als je op een open, empathische manier naar anderen luistert en via effectieve communicatie, krijg je meer informatie om kritisch te denken. Het betekent dat je meer variabelen hebt om te beslissen. Het houdt in dat je een open en flexibele geest ontwikkelt die rekening houdt met informatie die je overtuigingen uitdaagt.

4. Motivatie voor het oplossen van problemen

Als je een beredeneerd oordeel velt, ervaar je altijd een bepaalde reeks emoties. Dit zijn psychofysiologische toestanden van positieve valentie. Je verwoordt ze ook door een andere ster van de emotionele intelligentie: motivatie.

Gemotiveerd gedrag voedt zich met nieuwsgierigheid, vastberadenheid, vertrouwen en inspiratie. Het uitsluiten van deze uiterst energieke toestanden zou je volledig hinderen bij het oplossen van problemen en het nemen van beslissingen. Om kritisch te denken heb je een gemotiveerde geest nodig die ook in staat is je negatieve emotionele toestanden te reguleren en effectief te redeneren.

Emotionele intelligentie en kritisch denken zijn als een brug in twee richtingen en elk proces gebruikt zelfmotivatie als versnelling. Dankzij deze dimensie richt je je aandacht op het belangrijkste, zonder afleiding. Bovendien is het een beslissend element dat frustratie sust en behendig en dynamisch denken vergemakkelijkt.

Conclusie

Als samenleving moeten we veel meer geletterd raken in deze twee levens- en welzijnsvaardigheden. In feite zijn emotionele intelligentie en kritisch denken een paar dimensies die aanwezig zouden moeten zijn in het schoolcurriculum van elk kind en elke adolescent.

Inderdaad, het kennen van onze eigen emoties, het reguleren ervan, en ook het kritisch denken verbetert het psychologisch welzijn en de psychosociale ontwikkeling van ons allemaal.

Immers, in een steeds chaotischere wereld, gedomineerd door sociale media, nepnieuws, de tirannie van het beeld, en overmatige vraag, hebben we essentiële hulpmiddelen nodig om ons dagelijks leven te navigeren.

Gelukkig is het nooit te laat om onszelf in deze uitzonderlijke psychologische vaardigheden in te schakelen. Waarom zou je ook niet vandaag beginnen?