Hersenruis: wat is het en hoe beïnvloedt het je?

Je neuronen praten constant met elkaar. In feite vormt de elektrische activiteit die ze genereren een permanent en onvoorspelbaar 'geluid' dat neurologen proberen te begrijpen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Wat denk je nu? Dit zal geen gemakkelijke vraag zijn om te beantwoorden. Dat komt omdat je brein en alles wat daarbinnen gebeurt, als een kleine fabriek is waarin meerdere processen tegelijkertijd worden uitgevoerd. Bovendien maakt hersenruis alles nog onvoorspelbaarder en chaotischer als gevolg van merkwaardige en opvallende schommelingen in elektrische activiteit.

Neuronen babbelen constant met elkaar. Sterker nog, ze schreeuwen of fluisteren soms zelfs tegen elkaar. Wanneer neurowetenschappers hersenactiviteit registreren, hebben ze de neiging om deze merkwaardige verschijnselen tegen te komen. Het zijn veranderingen in elektrische velden, onverwachte ups en downs in de interne activiteit die aantonen dat de hersenen een echt luidruchtig orgaan zijn.

Vanzelfsprekend hoor je deze kakofonie of verstoring niet als zodanig. Deze interne hyperactiviteit maakt het echter gemakkelijker om elke taak effectief uit te voeren. Het grootste probleem doet zich voor bij toestanden zoals stress of angst. In feite zijn dit ervaringen waarbij je hersenruis wordt geïntensiveerd en veel van je cognitieve vaardigheden verandert.

Hersengeruis

Onder hersenruis verstaan we spontane fluctuaties in de elektrische activiteit van de neuronen. Het is interessant om op te merken dat de wetenschap al sinds de jaren dertig van dit fenomeen op de hoogte is. Toch is het nog steeds niet helemaal begrepen.

Baylor Texas School of Medicine heeft een onderzoek (Engelse link) gedaan naar dit onderwerp. Het beweert dat als wetenschappers je hersenactiviteit zouden registreren elke keer dat je naar je favoriete mok keek, ze zouden ontdekken dat je neuronen niet elke keer op dezelfde manier vuren.

Zelfs als je duizenden keren dezelfde actie uitvoert of jezelf blootstelt aan dezelfde stimulus, is je hersenactiviteit elke keer anders. Het varieert en verandert… Deze elektrische onvoorspelbaarheid is hersenruis.

Wat is echter de reden voor deze variabiliteit? De verklaring ligt in je veranderingen in aandacht. Als je bijvoorbeeld op sommige dagen naar de mok kijkt, herinner je je iets uit je verleden. Op andere momenten denk je erover na om haver- of koemelk aan je koffie toe te voegen.

In feite veranderen je gedachten elke seconde. Daarom fluctueert de elektrische activiteit in je hersenen ook met elk ander idee, gevoel, geheugen, verlangen, enz.

Is hersenruis volledig onvoorspelbaar of volgt het een bepaald patroon?

Lange tijd waren onderzoekers van mening dat dergelijke fluctuaties in elektrische activiteit chaotisch en zinloos zijn. In feite werken de circuits van de hersenen niet altijd op dezelfde manier. Ze variëren en veranderen elk moment. Bij elke verandering zenden de hersenen een geluid uit. Het is alsof je naar een slecht afgestemde radio luistert.

Men beschouwt de neuroloog Stanislas Dehaene als een van de grote experts op het gebied van het functioneren van de hersenen. In zijn boek Consciousness and the Brain (2019) suggereert hij dat spontane activiteit eigenlijk een van de meestvoorkomende en over het hoofd geziene kenmerken van bewustzijn is. Verder stelt hij dat er geen chaos is, maar orde en logica.

Er moet aan worden herinnerd dat de neurale architectuur van je hersenen een niet-lineaire en vertakte fractale geometrie heeft. Daarom heeft wat er in het ene gebied gebeurt, invloed op de andere en vice versa. Hersenruis is het geluid dat je neuronen maken terwijl ze met elkaar praten om effectief te zijn in elk proces en elke kleine of grote taak.

Het brein heeft zijn eigen gekke ‘muziek’

Deze gegevens zijn curieus. Je lichaam beweegt op het ritme van je hartslag en ook van je ademhaling. Dit zijn cyclische ritmes, bekend, voorspelbaar en essentieel om te overleven. Er zijn echter andere geluiden die even belangrijk zijn voor het leven en die niet zo ritmisch zijn. Dit is hersenruis, off-beat muziek die geen bekend patroon volgt.

Dit fluctuerende en zeer complexe ‘geluid’ wordt georkestreerd door je neuronen. Maar wat genereert deze geluiden en elektrische storingen? Laten we, om het beter te begrijpen, even een neuron visualiseren. Om met een ander neuron te communiceren, zendt het een chemische stof uit die men glutamaat noemt. Daardoor gaat de receptor ontsteken en veroorzaakt zo dus opwinding.

Als een neuron echter gamma-aminoboterzuur of GABA afgeeft, treedt er een remming op. In het midden van deze cycli van opwinding en remming, worden golven gevormd die je verschillende mentale toestanden bemiddelen.

Dit alles genereert een bepaald hersengeluid dat wordt gecombineerd met andere onverklaarbare achtergrondgeluiden. Tot nu toe noemden experts dit witte hersengeluid, gerelateerd aan witte ruis.

Stress, het geluid dat alles verandert

Je leeft met constant hersenruis, maar het stoort je helemaal niet. In feite is dit constante geluid niets meer dan een duidelijke weerspiegeling van de hoge connectiviteit tussen neuronen. Onthoud dat elk neuron verbinding maakt met ongeveer 10.000 andere. Al die connectiviteit resulteert in ongeveer vijf mijl bedrading in je hersenen. Het is fascinerend.

Zoals we al zeiden, neem je dit interne hersengeluid niet waar en heb je er geen last van. Er is echter een psychofysische toestand die de synchroniciteit van je hersenen volledig verandert en een storend geluid veroorzaakt. Dit is spanning. Het is alsof je op een feestje bent en met een vriend probeert te praten. Je kunt niet met hem communiceren vanwege het lawaai.

Als je gestrest bent, stoppen je hersenen met het optimaal verwerken van informatie. In feite is het moeilijk om de aandacht te vestigen en het remt zelfs de plasticiteit van je hersenen. Dit komt door verhoogde niveaus van cortisol en andere neurochemicaliën die veel van je basisfuncties veranderen.

Ten slotte moet je onthouden dat je hersenen een fascinerend orgaan zijn. Het is echter extreem gevoelig voor je levensstijl en emoties. Zorg ervoor dat je er aandacht aan schenkt als je de neurologische harmonie wilt behouden.