Critical Incident Stress Debriefing (CISD)

In de collectieve verbeelding zijn mensen die een zeer traumatische en verontrustende gebeurtenis meemaken, geneigd te denken dat het beter is dat ze zo snel mogelijk praten over wat er gebeurd is. Wetenschappelijk bewijs suggereert echter dat dit averechts kan werken. Waarom? Kom erachter in dit artikel.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 14 mei, 2023

Critical Incident Stress Debriefing (CISD) is een strategie met een duidelijk therapeutisch potentieel. In feite gebruikt men het vaak voor de preventie van stressgerelateerde klinische entiteiten. Sommige auteurs beschouwen het als een vorm van therapie. De methode is echter meer een crisisondersteuningsstrategie dan een geconsolideerd psychologisch behandelingsprotocol.

In feite is deze strategie niet zonder kritiek, want, zoals je later zult zien, heeft ze het vermogen om stress terug te voeden en trauma’s te vergroten bij mensen die verontrustende gebeurtenissen hebben meegemaakt. We gaan deze techniek uitleggen, die in de jaren ’70 werd ontwikkeld door J.T. Mitchel.

Critical Incident Stress Debriefing

Het doel van Critical Incident Stress Debriefing (CISD) is het verminderen van de psychologische gevolgen van potentieel traumatische gebeurtenissen. Het is gestructureerd door middel van een reeks goed gedefinieerde fasen (Fonseca-Pedrero et al, 2021):

1. Inleiding. De cliënt krijgt informatie over hoe CISD werkt, waarbij een gesprek of vertelling van bepaalde aspecten van de gebeurtenis wordt bevorderd. Na de presentatie van elk onderdeel worden de verwachtingen die ze hebben over de strategie geëvalueerd. Als die te hoog zijn, worden ze bijgesteld.
2. Verhalen van gebeurtenissen. Aan de deelnemer worden verschillende vragen gesteld. Bijvoorbeeld: “Wat is er gebeurd?”, “Hoe heb je het ervaren?”, “Hoe is het gebeurd?” of “Hoe voelde je je daarbij?”
3. Het delen van gedachten en reacties rond de traumatische gebeurtenis. Het doel van deze fase is tweeledig. Het probeert het begrip van de reacties van het individu op de gebeurtenis te bevorderen. Tegelijkertijd wordt geprobeerd het labelen van de resulterende emoties te vergemakkelijken.
4. Analyseren van emotionele reacties. In deze fase wordt de emotionele ventilatie van angst, woede en frustratie nagestreefd. Het doel is dat de leden van de groep elkaar steunen en troosten.
5. Normaliseren. Men tracht de individuele reacties, zowel emotioneel als gedragsmatig, op de stressvolle gebeurtenis te valideren.
6. Plannen maken voor de toekomst en het heden onder ogen zien. Het doel is dat het individu na de interventie anticipeert op de symptomen die in de komende dagen zullen optreden. Bijvoorbeeld slapeloosheid of opdringerige herinneringen.
7. Ontbinding van de groep. In deze fase kan de deelnemer zoveel vragen stellen als hij nodig heeft. Daarna krijgen ze informatie over andere gezondheidszorg en professionele hulpbronnen waar ze terecht kunnen als ze dat nodig achten. Bijvoorbeeld het ziekenhuis.

Verlichting van stress na een gebeurtenis

Een van de doelstellingen die men met CISD nastreeft is de vroegtijdige verlichting van stress na een gebeurtenis. Ook probeert men de identificatie, etikettering en beschrijving van doorleefde emotionele ervaringen, reacties en gedachten te bevorderen. Maar ondanks de goede bedoelingen van de strategie, kan ze schadelijk zijn als men deze verkeerd gebruikt.

Kritiek op CISD

Je zou kunnen denken dat het slachtoffer van een aanval, aanslag, natuurramp (kortom, een potentieel traumatische gebeurtenis ) opluchting zou vinden door zijn of haar emoties verbaal te ventileren. Dit kan echter averechts werken.

In feite, hoewel verbaal ventileren met het doel posttraumatische stressstoornis (PTSS) te voorkomen, nuttig is tot 24 tot 72 uur na de gebeurtenis. Het  kan echter, als het te veel wordt gedaan, het tegenovergestelde effect veroorzaken. Er is wetenschappelijk bewijs (Engelse link) dat dit feit ondersteunt.

In de regel duurt het ongeveer zes uur voordat een herinnering geconsolideerd is. Voor consolidatie is het ideaal om ontspannen te zijn en, indien mogelijk, te slapen. Om PTSS te voorkomen is het belangrijk dat het individu gedurende zes uur na de gebeurtenis bezig en actief blijft, in plaats van ontspannen en slapend.

Het doel is om het slachtoffer weg te houden van het consolidatievenster van de herinnering. Bovendien is het, met enige voorzichtigheid, aan te bevelen de eerste nacht na het trauma geen hypnotische middelen voor te schrijven.

Gebruik maken van CISD vóór 24 uur na de gebeurtenis kan een hertraumatiserend effect hebben. Dit komt omdat het de consolidatie van de herinnering aan de gebeurtenis in het geheugen kan versterken. In feite is het belangrijk om “het individu de tijd te geven om te verwerken wat er gebeurd is.”

Is CISD echt nuttig?

CISD kan nuttig zijn (Engelse link) binnen een groepstherapeutische strategie, tot 72 uur en 14 dagen na de gebeurtenis. Het is ook belangrijk om het slachtoffer te laten kiezen of hij zijn emoties en herinneringen wil uiten of dat hij liever zwijgt.

Zoals je ziet heeft CISD het potentieel om traumatische effecten uit te oefenen op personen die stressvolle gebeurtenissen hebben meegemaakt. Inderdaad, ondanks het feit dat deze strategie met de beste bedoelingen is ontwikkeld, neigen onderzoek in de neurowetenschappen en de resultaten van werkzaamheid en effectiviteit ertoe om het af te raden (Fonseca-Pedrero et al, 2021).