Transdiagnostische therapie om angst te behandelen

De klinische psychologie maakt steeds vaker gebruik van transdiagnostische therapie om verschillende problemen te behandelen met een en dezelfde strategie. Lees verder om meer te weten te komen over Nortons werk met betrekking tot de behandeling van angststoornissen.
Transdiagnostische therapie om angst te behandelen
Alicia Escaño Hidalgo

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Alicia Escaño Hidalgo.

Laatste update: 27 december, 2022

In de afgelopen jaren heeft de klinische psychologie enorm veel vooruitgang geboekt in de soorten behandelingen die beschikbaar zijn om patiënten te helpen. Een daarvan is transdiagnostische therapie.

Gewoonlijk leren therapeuten om elke psychopathologie met een specifieke behandeling te behandelen. Sommige onderzoeken tonen echter aan dat het gebruik van dezelfde therapie voor een hele categorie aandoeningen effectiever en ook efficiënter zou kunnen zijn. Dit concept wordt transdiagnostische therapie genoemd.

Transdiagnostische therapie richt zich op de rode draad die verschillende aandoeningen met elkaar verbindt. Paniek, fobieën en algemene angst delen bijvoorbeeld een aantal kenmerken die bij alle angststoornissen voorkomen. Dit kunnen verontrustende of negatieve gedachten, fysiologische hyperactivatie, vermijding of veiligheidsgedrag zijn.

Is het dan logisch om voor elke specifieke aandoening een andere cognitieve gedragstherapie (CBT) te gebruiken? Volgens de Norton-groep van de Universiteit van Houston (Norton, Hayes en Hope 2004; Norton and Hope, 2005) is het antwoord op deze vraag ‘nee’.

De onderzoekers voerden op een groep patiënten met verschillende depressie- en angststoornissen willekeurige klinische onderzoeken uit door middel van transdiagnostische cognitieve gedragstherapie (CGT).

Ze ontdekten dat niet alleen de angstklachten verbeterden, maar ook de comorbide secundaire diagnose die niet gerelateerd was aan angst (bijvoorbeeld depressie).

Volgens Peter Norton, collega professor klinische psychologie en directeur van de Anxiety Disorder Clinic aan de Universiteit van Houston (UH) was de combinatie effectiever dan CGT in combinatie met andere vormen van angststoornisbehandelingen, zoals ontspanningstraining.

Vrouw slaapt op de bank

Hoe ziet transdiagnostische therapie voor angst eruit?

De sleutel voor transdiagnostische therapie is een therapeut die in staat is om de rode draad die verschillende angststoornissen met elkaar verbindt te vinden.

Het maakt niet uit of je last hebt van paniekaanvallen, arachnofobie of zelfs een obsessief-compulsieve stoornis. Bij transdiagnostische therapie vergeet je de specifieke labels en zeg je gewoon dat de patiënt aan angst lijdt. De specifieke manier waarop de angst zich manifesteert doet er niet toe.

Deze algemene nucleaire pathologie van Norton wordt in principe bepaald door de structuur van het driedelige model van angst en depressie (Clark en Watson, 1991).

Voor Clark en Watson stelt het driedelige model van angst en depressie dat depressie en angst zowel gedeelde (gegeneraliseerd negatief affect) als unieke componenten (anhedonie en fysiologische hyperactivatie) hebben.

Norton maakte gebruik van deze referenties en ging ervan uit dat negatief affect kan worden beschouwd als een centrale psychopathologische component van zowel angst als depressie. In overeenstemming met dit theoretische model zijn de processen en componenten van de behandeling hetzelfde voor verschillende en unieke uitingen van angst.

De gemeenschappelijke ingrediënten in transdiagnostische CGT waren:

Psycho-educatie

De therapeut leert de patiënt over angst in het algemeen: hoe het eruit ziet, waarom het zich voordoet en waarom het blijft bestaan. Na het driedelige model geeft de therapeut ook informatie over negatief affect, wat vaak voorkomt bij angst en depressie.

Geestelijke gezondheidswerkers moeten begrijpen dat als ze in staat zijn emotionaliteit te beheersen en kunstmatige onderscheidingen weten los te laten, de comorbiditeit van elke patiënt zal verbeteren.

Comorbiditeiten zijn pathologieën die vaak samengaan met het primaire probleem. Angst en depressie zijn daar voorbeelden van. Sterker nog, in de meeste gevallen lijken ze dusdanig op elkaar, dat je ze bijna niet van elkaar kunt onderscheiden. Een manier om hiermee om te gaan, is door ernaar te kijken op basis van negatief affect.

Cognitieve herstructurering

We weten dat de meeste patiënten met angst last hebben van schrijnende of negatieve denkpatronen. We weten ook dat angst een reactie is op een gevoel van potentieel gevaar.

Studies tonen aan dat voor patiënten met angst de intuïtieve reactie op gevaar niet goed werkt. Hun gedachten zijn overdreven en komen niet overeen met de werkelijkheid.

Een goede training in cognitieve herstructurering kan patiënten helpen hun pijnlijke gedachten te identificeren en aan te passen. Ze kunnen de socratische dialoog gebruiken om hun negatieve gedachten te vervangen door meer realistische gedachten.

Wanneer iemand in paniek raakt, denkt hij bijvoorbeeld vaak dingen als ‘Krijg ik een paniekaanval?’ of ‘Word ik gek?’ Iemand met een algemene angststoornis kan bijvoorbeeld denken: ‘Wat als mijn dochter verkracht wordt als ze vanavond uitgaat?’

Het doel is om ervoor te zorgen dat de patiënt zich richt op de werkelijkheid en de feiten die op dat moment gelden. Hij moet zich dus niet dingen voorstellen die nog niet zijn gebeurd. Zelfs als de dingen die de patiënt zich voorstelt uiteindelijk wel gebeuren, is het namelijk onwaarschijnlijk dat ze precies zo zullen plaatsvinden als de patiënt zich had voorgesteld.

Man kijkt depressief uit het raam

Blootstelling en reactiepreventie

Deze strategie is nuttig om de patiënt bloot te stellen aan de dingen waar hij bang voor is. De blootstelling kan reëel, denkbeeldig of interoceptief zijn. Het idee is om blootstelling te gebruiken om mensen met een paniekstoornis te leren hoe ze het beste om kunnen gaan met de emoties die zich vaak voordoen.

Blootstelling helpt bij de fysiologische gewenning van angst, evenals angsttriggers. Een ander resultaat is dat patiënten leren om niet langer gebruik te maken van vermijding als copingstrategie.

Copingstrategieën kunnen dingen omvatten als de gedachten of daden van een obsessief-compulsieve stoornis, gedrag dat gepaard gaat met gegeneraliseerde angststoornis of het slikken van kalmeringsmiddelen voor een paniekstoornis.

Conclusies over transdiagnostische therapie

Transdiagnostische therapie levert geweldige resultaten op. Volgens Norton ervaren patiënten meer verbetering met transdiagnostische therapie dan met standaardtherapie.

Ook merken ze vaak dat de therapie een positieve invloed heeft op hun secundaire diagnoses. Tweederde van de comorbiditeiten verdween. Dit is vooral veel als je het vergelijkt met het slagingspercentage van 40% bij de behandeling van de specifieke aandoening.

Het is duidelijk dat transdiagnostische therapie over het algemeen efficiënter kan zijn voor patiënten. Het kan echter ook efficiënter zijn voor de therapeut. Het stelt hem namelijk in staat om een hele groep mensen met dezelfde diagnose allemaal tegelijkertijd te behandelen.

Het transdiagnostisch psychopathologisch perspectief maakt het mogelijk om vanuit een breder standpunt naar psychische stoornissen te kijken. Door ernaar te kijken vanuit de convergentie van verschillende psychologische processen die algemeen zijn voor een reeks stoornissen, wordt de behandeling holistischer en effectiever.

We kunnen ook concluderen dat wetenschappers het belang van andere emoties, zoals afschuw, onderschat hebben. Recente studies tonen aan dat anhedonie en angst ook een belangrijke rol spelen bij verschillende angststoornissen. Dit geldt met name voor fobieën en OCD.

Hoewel onderzoekers niet weten hoe groot de rol is die afschuw speelt in de algemene negatieve affectstoornis, lijkt alles erop te wijzen dat het een algemene transdiagnostische dimensie van gevoeligheid voor afschuw kan zijn. Dit kan etiologisch worden geïmpliceerd in sommige groepen of groepen van psychische stoornissen.

Logisch gezien zou CGT het modificeren van deze samenstelling in nieuwe transdiagnostische protocollen moeten omvatten. Toch zijn de resultaten tot nu toe veelbelovend. Transdiagnostische therapie is niet alleen effectief voor volwassenen, maar ook voor kinderen en tieners, die meestal moeilijker te diagnosticeren zijn.


Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.


  • Norton, P. J. (2012). Group cognitive-behavioral therapy of anxiety: A transdiagnostic treatment manual. New York: Guilford.
  • Sandín, B.; Chorot, P.; Valiente, R. (2012). Transdiagnostico: Nueva frontera en psicología clínica. Revista de Psicopatología y Psicología Clínica. Vol. 17, N.º 3, pp. 185-203.

Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.