Moed en leed gaan hand in hand
Het leven is niet altijd makkelijk. Sterker nog, het is bijna nooit makkelijk, of zo voelt dat tenminste. Het zit zo, vaak houden we een groot deel van ons leed verborgen voor andere mensen. Alleen wij kennen de exacte locatie van onze wonden en weten hoe kwetsbaar ze ons maken. Alleen wij kunnen ze genezen door al onze gebroken stukjes weer bij elkaar te rapen en sterker te worden. Ja, moed en leed gaan hand in hand.
Hoewel het meemaken van een ervaring die ons vanbinnen verscheurt, een van de meest moeilijke dingen is die we maar kunnen confronteren, is het tegelijkertijd een kans. Het geeft ons de mogelijkheid om een stap terug te nemen, te beoordelen hoe we de wereld begrijpen, en, mettertijd, de draad weer op te pakken. De vraag is, hoe doen we dit?
“Als we de situatie waarmee we geconfronteerd worden niet kunnen veranderen, dan is de uitdaging om onszelf te veranderen.”
-Viktor Frankl-
Het gewicht van leed
Niemand is vrij van leed. Het is die vreemde gast die ons leven zo nu en dan verstoort, zonder waarschuwing of uitnodiging. En hoewel we er over het algemeen van proberen weg te rennen of het proberen te verbannen naar dat donkerste hoekje om te doen alsof het er niet is, kunnen we niet voorkomen dat het ons beïnvloedt. Zelfs vanuit dat donkerste hoekje oefent het nog macht over ons uit. En misschien hebben we niet door hoezeer het ons beïnvloedt, omdat de duisternis het moeilijk maakt om te kunnen zien waar het ons nu weer zal treffen.
Hoe meer tijd ons leed in het duister doorbrengt, hoe meer macht het over ons heeft.
Sommige mensen verbergen hun negatieve gevoelens achter neppe glimlachen. Andere mensen vullen hun dagen met activiteiten zodat ze geen tijd hebben om na te denken. Weer anderen liegen nog steeds tegen zichzelf door hun ongemak te bedekken met pleisters. We doen dit eigenlijk allemaal wel, of het nu heel soms is of een gewoonte geworden is.
Het probleem is dat het niet uitmaakt wat voor soort muren we optrekken, het leed zal ons vroeg of laat toch wel bereiken. Met lichamelijke of emotionele pijn tot gevolg.
Lijden hoort bij het leven, of we dit nu leuk vinden of niet. Het wordt echter gevaarlijk wanneer het lijden zo zwaar wordt en zo lang wordt uitgerekt en zoveel vormen aanneemt dat het een levensstijl wordt. Het vertroebelt alles om ons heen, waardoor alles donkergrijs, bijna zwart lijkt.
Sterker nog, het meeste van ons lijden (niet alles) ontwikkelt zich als gevolg van een pijnlijke ervaring. Vaak is het zo dat we niet kunnen dealen met het verlies van iets of iemand van wie we houden. We accepteren het verlies niet. In plaats daarvan verzetten we ons ertegen en proberen we zo hard mogelijk om de dingen anders te maken. Het gevolg hiervan is dat we onszelf laten lijden, zonder dat we dit doorhebben. Dit lijden doet pijn, maar is tegelijkertijd een plek waar we kunnen schuilen voor de regen die te midden van onze ellende losbarst en ons tot op het bot doorweekt met verdriet.
De dood van een dierbare, het einde van een relatie, het verraad van een vriend, of ontslagen worden zijn enkele voorbeelden van verliezen die pijn en leed veroorzaken. Het voelt alsof iemand een mes zo in ons hart steekt. Dit zijn wonden die nooit zullen stoppen met bloeden als wij ze niet verzorgen. Ze kunnen uiteenvallen in honderden stukjes die we maar moeilijk weer in elkaar kunnen leggen.
Een veerkrachtige morgenstond
Hoewel het waar is dat sommige mensen stoornissen of echte problemen ontwikkelen als gevolg van hun lijden, is dit niet wat er over het algemeen gebeurt. Sommige mensen slagen er zelfs in om sterker uit hun traumatische ervaring te komen dan zij ooit tevoren waren. Dit zijn ervaringen die pijn doen, maar die tegelijkertijd groei bevorderen. Op de een of andere manier lukt het ze om hun voordeel te doen met de ervaring.
Een onderzoek door Wortman en Silver bevestigt dat er mensen zijn die de klappen van het leven met onverwachte kracht weerstaan. De reden hiervoor is hun vermogen om veerkrachtig te zijn. Met veerkracht zijn ze in staat om evenwicht te behouden en te voorkomen dat ze al te getroffen raken door de pijn en het trauma in hun dagelijkse leven.
Dit doet ons geloven dat we sterker zijn dan we denken. Dat zelfs wanneer onze kracht ons in de steek laat, er een klein lichtpuntje is. Het schijnt onze kant op zodat we de gebroken stukjes weer op kunnen pakken en onszelf weer heel kunnen maken. Dit is de morgenstond van onze veerkracht. Het is het exacte moment waarop ons verdriet en het gewicht van ons leed de weg vrijmaken voor het helende vermogen van onze kracht. Het stelt ons in staat om weerstand te bieden en onszelf weer op te bouwen.
“Hoewel de wereld vol leed is, is deze ook vol met het overwinnen ervan.”
-Helen Keller-
In plaats van te negeren wat we voelen, zouden we het moeten accepteren als een levensles en deze tot ons door laten dringen met onze ogen wijd open. Misschien kost het tijd om hieraan te wennen, het is een beetje als proberen te zien in het donker. Zelfs wanneer het leven ons neerslaat en bijna breekt, zullen we door te geloven in onze kracht kunnen overwinnen wat we doormaken. We zullen onze identiteit weer in elkaar kunnen zetten, door alle gebroken stukjes een voor een weer op te pakken.
Dat is veerkracht, een van de mooiste vermogens die er maar bestaan en iets dat we allemaal op school zouden moeten leren ontwikkelen. Leren om onze wonden te genezen, ze te behandelen met liefde en de best mogelijke les van ze te leren. Maar hoe doen we dit?
De stukjes oppakken om onszelf weer op te bouwen
Zoals we gezien hebben is het mogelijk om te bloeien na een storm, maar is het niet makkelijk. Het is een ingewikkeld en dynamisch proces dat, volgens psychiater Boris Cyrulnik, niet alleen persoonlijke evolutie inhoudt, maar ook het structureren van iemands eigen levensverhaal. Er zijn enkele factoren die we kunnen ontwikkelen om onze veerkracht te vergroten en onszelf te helpen om de gebroken stukjes op te rapen, zoals:
- Zelfvertrouwen en ons vermogen om te dealen met confrontatie.
- Het accepteren van onze emoties en gevoelens.
- Het hebben van een betekenisvol doel in het leven.
- Geloven dat we kunnen leren van ervaringen, zowel positieve als negatieve.
- Het hebben van een steunnetwerk.
Daarnaast wijzen Calhoun en Tedeschi, twee auteurs die ontzettend veel onderzoek gedaan hebben naar posttraumatische groei, erop dat leed en pijn ons niet alleen op individueel niveau veranderen, maar ook als het aankomt op onze relaties en onze levensfilosofie.
Het confronteren van pijnlijke ervaringen is eng, maar ervan wegrennen rekt ons lijden alleen maar uit. Vermijding zorgt ervoor dat deze ervaringen op een gevaarlijke manier veranderen. Ware moed betekent doorgaan ondanks de angst, vooruit bewegen terwijl ons hele lichaam trilt en vanbinnen in stukken uiteenvalt.
In het leven hebben we tijd nodig om onze ervaringen te verwerken en alleen te zijn met ons leed. Het is tijdens deze momenten alleen, dat het ons lukt om grip op ons leed te krijgen. We leren dat het het belangrijkst is om te blijven lopen, of we nu grote of kleine stappen zetten. De sterkste persoon is niet degene die nooit valt, maar degene die weer op kan staan en verder loopt, nu nog sterker dan voor de val.