Hoe de pijn van verlies te helen volgens Charles Dickens

In 1862 verloor Letitia, het kleine zusje van Charles Dickens, haar man. Na bijna 25 jaar getrouwd te zijn, wist ze niet hoe ze met haar pijn om moest gaan. De brief die de beroemde Britse schrijfster schreef, bezorgde haar een zee van troost en empathie.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 31 maart, 2023

In de hele geschiedenis van de literatuur is er één bepaalde auteur die opvalt door zijn uitzonderlijke gave. Charles Dickens. In zijn boeken schetste hij de meest verbazingwekkende personages en de meest weerzinwekkende emotionele universums. Liefde, haat, melancholie, verdriet, verlangen, teleurstelling, eenzaamheid, spijt. Zijn boeken zijn ware compendia van menselijke emoties.

Bijzonder onvergetelijk was bijvoorbeeld het karakter van Pip in Great Expectations (Grote Verwachtingen). De ontwikkeling van de verlegen wees die plotseling gezegend wordt door financiële hulp van een onbekende weldoener is verplichte lectuur voor elke generatie.

In de pagina’s ervan ontdekken we personages als Miss Havisham, een vrouw die op haar trouwdag aan het altaar werd achtergelaten. Dit feit verlamde haar en sindsdien weigert ze haar trouwjurk uit te trekken. In feite woont ze in een huis dat op datzelfde tragische moment in de tijd is bevroren.

Dickens was een zeer effectief schrijver in het doorgronden van de diepten van het lijden in al zijn vormen. Dit vermogen bleek niet alleen uit zijn schrijven. Ook in het echte leven toonde hij dezelfde gevoeligheid.

De pijn van verlies genezen volgens Charles Dickens

In 1862 verloor Letitia Austen haar man, Henry Austen. Hij was een bekende kunstenaar en architect met wie ze 25 jaar lang haar leven had gedeeld. Misschien heb je nog nooit van haar gehoord. Het belang van dit schijnbaar anonieme verhaal ligt echter in het feit dat deze vrouw de jongere zus was van de schrijver Charles Dickens.

Het is algemeen bekend dat de grootste schrijver van het Victoriaanse tijdperk een man was met grote wijsheid en gevoeligheid. Deze overtuiging is niet zomaar een mening, die we verkrijgen na het lezen van zijn romans. Bovendien is er de hele verzameling van zijn eigen brieven verzameld in The Letters Of Charles Dickens (2012).

Letitia’s lijden dat ze niet kon overwinnen, bracht Charles Dickens ertoe haar een brief te schrijven om te proberen haar te troosten. Hij deed echter meer dan haar troosten met zijn woorden. In feite voorzag hij haar van bepaalde strategieën die vanuit psychologisch oogpunt uiterst interessant waren.

Geloof en hoop, de innerlijke lichten

Volgens Charles Dickens moeten we, om de pijn van verlies te helen, onze blik naar binnen richten. Het is deze intieme ruimte waaraan we ons moeten vastklampen, die ons betekenis geeft. Het is hier dat we de twee dimensies vinden die ons als mensen altijd troost hebben geboden: geloof en hoop.

Deze twee dimensies spreken inderdaad de taal van het hart en vormen een aanlegplaats die ons steun en zekerheid kan geven wanneer onze werelden uit elkaar vallen. Het verlies van een dierbare is immers een ervaring waar niemand ooit op voorbereid is. Ondanks dit feit komen weinig ervaringen vaker voor en slagen we erin te overleven en verder te gaan.

Hoop is het idee dat er, ondanks onze huidige pijn, redenen zullen blijven om verder te gaan met minder lijden. Geloof, spiritualiteit en religie(Engelse link)vormen deze particuliere dimensie. We hebben allemaal onze eigen dimensie. Het is een hulpmiddel dat verdriet, onzin en angsten tempert.

Dagelijkse inspanning en gewoonten: externe gidsen

De schrijver van Oliver Twist, Hard Times, Great Expectations, en David Copperfield vertelde zijn zus dat de tijd verder zou gaan en haar verdriet minder zou worden. Hij suggereerde, met subtiele elegantie en empathie, dat de woeste zee waarin ze zich bevond en waarin verwarring het roer had overgenomen, op een gegeven moment zou kalmeren.

Hij beweerde echter ook dat vooruitgang niet mogelijk is zonder inspanning. In feite hadden deze woorden die hij tot zijn zus richtte een grote therapeutische betekenis. Hij suggereerde dat ze bepaalde manieren van denken moet vaststellen. Bijvoorbeeld irrationele ideeën(Engelse link) vermijden, en niet vervallen in absolute wanhoop, enz.

Daarnaast stelde hij de noodzaak voor om haar gewoonten te verbeteren: haar dagen organiseren, nieuwe bezigheden zoeken, uit bed komen en dingen doen om haar geest af te leiden…. Hij stelde voor dat daardoor haar donkere emoties plaats zouden maken voor licht en hoop.

Het doel: het bereiken van een rustiger gemoedstoestand.

“De verstoorde geest en affecties, zoals de woeste zee, zakken zelden weg zonder een tussenliggende tijd van verwarring en moeite.” Dickens aarzelde niet om zijn zus te waarschuwen voor een duidelijke realiteit.

Dat was het feit dat het in evenwicht brengen en overwinnen van verdriet na een verlies geen gemakkelijke reis is. Het betekent moeten reizen door een onrustige zee waarin moeilijkheden ons een tijdje zullen vergezellen.

Er zit waarheid, gevoeligheid en eerlijkheid in de brief die hij aan zijn zus schreef. Hij bood haar geen lege woorden en gemakkelijke en inconsequente aanmoedigingen, zoals iemand die ons een schouderklopje geeft en ons ervan overtuigt dat “alles wel weer voorbij zal gaan.”

Volgens Charles Dickens moeten we, om de pijn van het verlies te genezen, begrijpen dat er een proces te doorlopen is, dat niet vrij is van ups en downs en emotionele chaos.

Ondanks dit feit slagen we er vroeg of laat in om kalmere gemoedstoestanden te bereiken. Op geen enkel moment spreekt Dickens over geluk of welzijn. Zelfs in dit aspect vinden we hem eerlijk en dapper als het gaat om het aanspreken van een geliefde als zijn zus.

Pijn overwinnen betekent van een storm naar stabiliteit gaan, van duisternis naar een nieuwe, meer serene dageraad. Zelfs nu nog blijven Dickens’ woorden ons troost en wijsheid bieden. Het is niet verwonderlijk dat hij een van de beste schrijvers ooit werd over leven, liefde en menselijk lijden.