De rol die vertekeningen spelen bij psychische stress

Wat houden cognitieve vertekeningen precies in? Het is de neiging die onze hersenen hebben om bepaald soort informatie over anderen te benadrukken en te verwerken. Het kan wat lastig zijn om te begrijpen, maar in dit artikel zullen we je simpel en concreet uitleggen hoe deze vertekeningen onze emoties beïnvloeden en welke rol ze spelen bij psychische stress.

We zullen kijken naar de verschillen tussen normale en negatieve vertekeningen. De laatste verhoogt gevoelens van angst, dus om hun ongewenste effecten te vermijden, is het noodzakelijk om te weten hoe deze vertekeningen ontstaan en hoe ze inwerken op onze gedachteprocessen.

Wat zijn denkfouten?

Elke dag komen we een aanzienlijke hoeveelheid aan informatie tegen, dat zowel van buitenaf als binnenuit komt. Als het brein  dit allemaal zou moeten verwerken zou er geen tijd voor iets anders meer overblijven. Het zou niet in staat zijn om te werken aan de functies waar het verantwoordelijk voor is.

Daarom beschikt het brein over snelkoppelingen die het gebruikt wanneer het de informatie die het ontvangt verwerkt. Deze snelkoppelingen of kortere wegen zijn denkfouten, ook wel cognitieve vertekeningen. We hebben allemaal een bepaalde neiging om bepaalde informatie meer aandacht te geven, vaker te interpreteren en beter te onthouden dan andere informatie. We gaan kijken naar drie soorten denkfouten:

• Aandachtsvertekening: de neiging om aandacht te schenken aan één soort stimulus in plaats van andere die op hetzelfde moment gepresenteerd worden.
• Interpretatievertekening: de neiging om situaties op een bepaalde manier te interpreteren.
• Geheugenvertekening: de neiging om bepaalde gebeurtenissen te onthouden en ze te gebruiken om de huidige situatie te interpreteren.

Aandachtsvertekening

Vertrouwen op vertekeningen is normaal, noodzakelijk zelfs en voordelig omdat het een goede hoeveelheid aan mentale bronnen bevat. Zoals we hebben beschreven bespaart het brein tijd en energie bij het verwerken van informatie en stelt het zichzelf hierdoor in staat om zich te focussen op de rest van de taken die het moet uitvoeren.

Maar wanneer worden deze vertekeningen schadelijk? Met alle respect voor aandachtsvertekeningen, deze worden schadelijk wanneer ze gericht zijn op negatieve stimuli. Dat wil zeggen, wanneer een persoon zich meer focust op informatie die bedreigend of schadelijk zou kunnen zijn dan op de informatie die neutraal of voordelig zou kunnen zijn.

Iemand zou bijvoorbeeld een negatieve aandachtsvertekening kunnen hebben als hij wanneer hij in het openbaar moet spreken alleen maar bezig is met die ene luisteraar die aan het fronzen is in plaats van al die andere mensen die aandachtig zitten te luisteren. Een voorbeeld van iemand met een onschuldige aandachtsverteking zou iemand zijn die zich focust op andere aspecten, zoals een luisteraar die dezelfde computer als heeft als hij.

In deze situatie zou de persoon met de negatieve vertekening het idee hebben dat mensen gekke gezichten aan het maken zijn terwijl ze praatten, waardoor de informatieverwerking richting negatieve emoties gaat. Een negatieve aandachtsvertekening kan ook een natuurlijk gevolg zijn van de bevestigingsvertekening: een denkfout waarin de persoon actief op zoek gaat naar informatie die zijn voorgaande overtuigingen bevestigt.

In dit geval heeft de persoon wellicht gezocht naar een manier om het idee dat hij niet goed genoeg is als spreker te bevestigen, waardoor hij speciale aandacht schonk aan informatie die overeenstemde met deze overtuiging en informatie negeerde die het tegenovergestelde beweerde of die gerelateerd was aan iets anders dan zijn eigen aanleg voor spreken in het openbaar. Deze persoon denkt misschien dat de mensen die niet huiverden of die applaudisseerden dat deden uit beleefdheid in plaats van als een oprechte toejuiching van zijn vertoning. Dit brengt ons bij de interpretatievertekening, die we hieronder bespreken.

Wat is de interpretatievertekening?

Iets vergelijkbaars gebeurt er ook bij de andere twee denkfouten die we noemden. De interpretatievertekening is schadelijk wanneer we situaties als gevaarlijk of bedreigend evalueren terwijl ze in werkelijkheid neutraal of dubbelzinnig zijn.

Een voorbeeld hiervan kan worden gehaald uit het scenario dat we hierboven hebben beschreven. Een persoon met een normale vertekening heeft geen reden om aan te nemen dat mensen zijn speech maar niets vonden. Hij denkt wellicht dat zijn luisteraars er simpelweg wat twijfels over hadden of dat ze over hun eigen persoonlijke dingen aan het nadenken waren. Maar iemand met een negatieve vertekening zou dit als bewijs zien dat hij een slechte spreker is, dat niemand geïnteresseerd is in waar hij het over had, dat het publiek hem belachelijk vond etc.

Hoe werkt de geheugenvertekening?

Tenslotte is de geheugenvertekening problematisch wanneer we de neiging hebben om ons negatieve situaties uit het verleden te herinneren bij het interpreteren van huidige situaties, in plaats van positieve of neutrale herinneringen in het geheugen oproepen.

Om door te gaan met het voorbeeld dat we eerder gebruikten: een persoon die zich een desastreuze presentatie herinnert die hij een aantal jaar geleden heeft gegeven en dit relateert aan het huidige moment, zal gaan denken dat de huidige presentatie ook slecht zal gaan.

Er zijn veel onderzoeken die laten zien dat er bij veel psychische aandoeningen sprake is van de aanwezigheid van negatieve cognitieve vertekeningen . Er zijn ook veel studies die mensen onderzoeken die geen aandoening hebben, maar wiens negatieve vertekeningen wel een enorme bron van negatieve emoties vormen. Tenslotte komen we gedurende ons leven allemaal weleens vast te zitten in een web van cognitieve vertekeningen.

Het is interessant om te weten hoe ze functioneren en ook hoe je ze kunt verbeteren zodat je ze minder krachtig kunt maken. We hopen dat dit artikel je zal helpen om ze te identificeren en snel in te grijpen zodat ze je gedachtes en emoties zo min mogelijk conditioneren.

Afbeeldingen met dank aan Ryan McGuire