Het verband tussen dopamine en schizofrenie

Een teveel aan dopamine in de hersenen is direct verbonden met schizofrenie en alle symptomen daarvan, net als bij psychose. Inzicht in de reden van deze eigenaardigheid zou ons in staat stellen effectievere medicijnen te ontwikkelen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 05 januari, 2023

Hallucinaties, wanen, denkstoornissen, moedeloosheid, planningsproblemen, zelfmoordgedachten…. Weinig ziekten zijn verwoestender dan schizofrenie. Het treft bijna één procent van de bevolking en is meestal dramatisch, zowel voor degenen die eraan lijden als voor hun familie die hulpeloos moet toezien hoe hun dierbaren lijden.

Er zijn verschillende soorten schizofrenie en het kan gepaard gaan met andere aandoeningen. Het is een ernstige en chronische psychische aandoening.

Tot op de dag van vandaag zijn er meerdere verklaringen overwogen met betrekking tot het ontstaan ervan. We weten dat het een genetische component heeft en dat bijvoorbeeld drugsgebruik tijdens de adolescentie de activering ervan kan uitlokken rond de leeftijd van 21-25 jaar.

Er is echter één variabele in de ontwikkeling ervan die al tientallen jaren wordt overwogen en wetenschappelijk is bevestigd. Het is het feit dat dopamine en schizofrenie direct aan elkaar gerelateerd zijn.

Het betekent dat de hersenen van deze patiënten een overmatige hoeveelheid van deze neurotransmitter bevatten. Dat gezegd hebbende, hoewel dit mechanisme ruimschoots is aangetoond, moet het nog begrepen worden.

Momenteel wordt begrepen dat antipsychotica werken door het dopamineniveau te verlagen. Dus, wat zou er gebeuren als er een behandeling werd ontwikkeld die de stroom en productie van dit element volledig normaliseert? Het leven van duizenden mensen zou dan toch volledig veranderen?

Een brein dat anders werkt

Schizofrenie is een zeer ernstige en degeneratieve chronische geestesziekte. Factoren als een vroege diagnose en een adequate psychofarmacologische behandeling maken het echter gemakkelijker voor het individu om zich aan zijn leven aan te passen en ermee te leren leven. Het is cruciaal dat ze hun stressoren kunnen beheersen en geldige sociale en klinische steun hebben.

In veel gevallen is het probleem het sociale stigma en het gebrek aan middelen voor geestelijke gezondheidszorg. Hoewel het waar is dat elk individueel geval een unieke realiteit en complexiteit vertoont, lukt het families niet altijd om toegang te krijgen tot adequate middelen voor de zorg van hun geliefden.

Dan ontstaat het soort drama dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) al lange tijd aan de kaak stelt (Spaanse link).

De beste hoop is op een effectieve behandeling die de ziekte omkeert en geneest, zonder bijwerkingen. Dat komt omdat behandeling met antipsychotica meestal veel restverschijnselen achterlaat. Gelukkig lijkt zo’n toekomst dichterbij dankzij de recente ontdekking van een verband tussen dopamine en schizofrenie.

De oorsprong ligt in de nucleus caudatus van het striatum

De hypothese dat mensen met schizofrenie een teveel aan dopamine in de hersenen hadden verscheen al in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Sindsdien is er veel onderzoek (Engelse link) naar gedaan. Tegenwoordig is er, dankzij de vooruitgang in computertomografietechnieken, meer informatie beschikbaar.

De Johns Hopkins University, Baltimore (VS) publiceerde onlangs een studie (Engelse link). De onderzoekers voerden postmortale analyses uit op 443 personen. Van hen hadden er 154 aan schizofrenie geleden. De rest was neurotypisch of had de diagnose bipolaire stoornis.

Uit de gegevens bleek dat alle patiënten met schizofrenie een overmatige ophoping van dopamine vertoonden. Bovendien konden de onderzoekers ook de reeks genen identificeren. Daarvan denkt men dat ze de ziekte mediëren.

De meest waardevolle informatie die ze ontdekten is echter dat de oorsprong van deze aandoening ligt in de nucleus caudatus van het striatum. In dit gebied zijn D2-autoreceptoren verspreid en die stoppen bij deze patiënten met het reguleren van de dopaminestroom.

Welke effecten heeft de ophoping van dopamine in de hersenen?

Er is al tientallen jaren discussie over de hypothese dat dopamine en schizofrenie samenhangen. Eindelijk begrijpen we nu het mechanisme dat het veroorzaakt. Maar wat zijn de effecten van deze receptoren die de dopamine-instroom in de nucleus caudatus van het striatum niet regelen?

• Met de ophoping van dopamine ontstaan de positieve symptomen van schizofrenie. Dit zijn veranderingen in planning, aandacht en denken in het algemeen. Ook ontstaan wanen, hallucinaties en lichamelijke onrust.
• Op hun beurt ontwikkelen zich ook de negatieve symptomen. Deze omvatten gebrek aan motivatie, emotionele vervlakking, afwezigheid van gevoelens van plezier, enz.

In de regel veroorzaakt de verandering in dopamine een algemene overstimulatie van de neuronen, zowel in de prefrontale cortex als in het limbisch systeem. Het denken en de emoties zijn volledig veranderd.

De vooruitzichten voor een succesvollere behandeling

Gezien het feit dat er een meer dan significante relatie bestaat tussen dopamine en schizofrenie, wat zijn dan de klinische vooruitzichten voor morgen? De oplossing lijkt te liggen in het ontwikkelen van een medicijn om het dopamineniveau te verlagen. Er moet echter worden opgemerkt dat de momenteel gebruikte antipsychotica werken door de stroom van deze neurotransmitter te verminderen.

Het probleem is dat deze medicijnen meestal ernstige bijwerkingen hebben. Bijvoorbeeld extrapyramidale symptomen zoals tremoren, rusteloosheid, spiersamentrekkingen, zwakke ademhaling, kwijlen en veranderde gezichtsuitdrukkingen. Hoewel het waar is dat antipsychotica van de tweede generatie veel beter zijn, zijn ze niet perfect.

Het doel is om in de toekomst een behandeling te ontwikkelen die de ziekte vanuit genetisch oogpunt aanpakt. Daarmee zouden de hersenen zo kunnen worden ‘gekneed’ dat ze niet die afwijkingen ontwikkelen die op een gegeven moment aanleiding kunnen geven tot deze ernstige ziekte.

In de tussentijd is er echt behoefte aan meer klinische en psychosociale steun voor patiënten met schizofrenie en hun familie.