Wat is mindfulness? Gerichte aandacht in een drukke wereld

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Opmerkzaam zijn voor wat in het hier en nu gebeurt, is geen gemakkelijke opdracht. We leven tenslotte in een maatschappij die zijn geluk in het weekend of tijdens vakanties plant. We worden omringd door prikkels, aankondigingen en to do-lijstjes. Gelukkig kan je de principes van mindfulness in je leven integreren. Dat kan erg positieve en nogal verbazingwekkende veranderingen in je leven teweegbrengen. Maar wat is mindfulness?

Een typisch voorbeeld: Alberto en mindfulness

Alberto is verkoopmedewerker in een bekende zaak. Na bijna twintig jaar hard en efficiënt werk moest hij verlof vragen wegens een rugblessure. Na een chirurgische ingreep is hij vier lange maanden in herstel geweest. Maar hij lijdt nog steeds aan intense pijn. Hoewel hij elke dag gaat zwemmen, wordt hij niet beter. Hij voelt zich niet gewaardeerd of veilig.

Een collega heeft hem aangeraden lessen in mindfulness te volgen. Wanneer hij het woord hoort, kan Alberto niet anders dan lachen. Want hij heeft dit soort dingen altijd wat nutteloos en onwetenschappelijk gevonden. Volgens hem is het slechts een modeverschijnsel voor mensen die niet weten wat te doen met hun tijd.

Bovendien ziet hij zichzelf niet in een lotushouding zitten en mediteren met de handpalmen tegen elkaar. Maar zijn vriend blijft aanhouden. ‘Je verliest niets door het een week uit te proberen.’

Onbekend is…

Wel, na zijn eerste ervaring van zeven dagen heeft Alberto nu al twee jaar mindfulness beoefent. Op de leeftijd van negenenveertig jaar heeft hij geleerd hoe hij zijn leven op een rustigere manier kan leiden. Hij heeft minder stress en minder spierspanning. Maar het belangrijkste is dat hij niet meer zoveel pijn in zijn rug voelt en terug aan het werk is.

Het belangrijkste wat hij gemerkt heeft op de momenten die hij tijd besteedt aan de toepassing van mindfulness in zijn dagelijks leven, is dat hij het leven op een andere manier bekijkt. Hij heeft het gevoel alsof hij op een of andere manier de ‘restart’-knop van zijn leven ingedrukt heeft.

Om samen te vatten, het geval van Alberto is een normaal voorbeeld. De meeste mensen komen toevallig of uit nieuwsgierigheid bij mindfulness terecht. Misschien was het uit noodzaak of omdat vrienden of kennissen het aanbevolen hadden. Meestal weten mensen niet echt wat er zal gebeuren. Ze weten ook niet of het nuttig zal zijn. Bovendien weten ze niet welke veranderingen uit dit soort meditatie kunnen voortkomen.

Wil je meer over mindfulness leren, lees dan verder.

Wat is mindfulness, wie heeft het ‘uitgevonden’? Is er enig wetenschappelijk bewijs?

Wellicht denk je bij jezelf, ‘maar wat is mindfulness dan, wie heeft het uitgevonden?’. Niemand heeft mindfulness uitgevonden. Eigenlijk heeft het zich ontwikkeld vanuit de oude traditionele beoefening van Zen- en Vipassanameditatie. Het is belangrijk erop te wijzen dat deze combinatie van technieken en oefeningen oorspronkelijk niet de bedoeling hadden om een persoon zich alleen maar beter te laten voelen. Want wat het probeerde te doen, was de persoonlijke bevrijding aan te moedigen … er was dus een spirituele component.

En toen kwamen de jaren zeventig. Jon Kabat-Zinn, een nucleair bioloog, professor emeritus in de geneeskunde en oprichter van de Stress Reduction Clinic aan de Universiteit van Massachusetts, begon mindfulness te promoten. Sinds hij twintig was, had hij Zenmeditatie beoefend. Sindsdien heeft hij onvermoeid de voordelen van deze meditatie voor de gezondheid onderzocht en op wetenschappelijke wijze aangetoond.

Vanaf dat moment hebben duizenden mensen overal ter wereld zijn programma, MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction) afgewerkt. Het heeft hen geholpen om chronische pijn te bestrijden, hun angst en stress te verminderen en slaapproblemen en depressie te verbeteren.

Sinds professor Kabat-Zinn in 1980 zijn eerste wetenschappelijke artikel over deze leer gepubliceerd heeft, worden er jaarlijks bovendien tussen de 200 en de 800 artikelen uitgegeven die de voordelen van mindfulness bevestigen.

Tegenwoordig zijn het MBSR– (Mindfulness-Based Stress Reduction) en het MBCT- (Mindfulness-Based Cognitive Therapy) programma de twee therapieën op basis van mindfulness met het meest wetenschappelijke bewijs.

Aandacht is een spier die we moeten versterken

Daniel Goleman heeft ooit gezegd dat aandacht een spier is die we welke dag moeten trainen. Op die manier zullen we meer ontvankelijk zijn voor de dingen rond ons en binnenin ons.

Deze praktijk is geworteld in het boeddhisme en is meer dan 2500 jaar oud. Maar het is niet toevallig naar het Westen gekomen. Wetenschappers als Dr. Kabat-Zinn begrijpen dat onze maatschappij veeleisend en stressvol is. Het dwingt ons snel te zijn en kwelt ons met hoofdpijn, angstgevoelens en eindeloze hoeveelheden to do’s.

We persen nauwelijks een half uur uit onze dag om te lunchen. Pas na middernacht gaan we slapen, na een laatste blik op onze telefoon. En dan slapen we uiteindelijk maar enkele uren. De ochtend is er opnieuw met al zijn haastige gedoe, een vlug ontbijt en bijna de bus naar het werk missen. Intussen vullen gedachten onze geest als ‘Ik mis iets’, ‘Ik voel me leeg’, of zelfs nog erger ‘Het is allemaal zinloos’.

Het goede nieuws omtrent mindfulness

Maar er is goed nieuws. Misschien heb je mindfulness nog steeds geen kans gegeven. Je ziet het misschien als iets dat niet echt iets voor jou is of voor jouw manier van leven… Hoe kan ik een uur lang gaan zitten terwijl ik nog zoveel moet doen?

Onthoud dan dat je mindfulness niet noodzakelijk hoeft te beoefenen met de benen gekruist, de ogen dicht of de handen over elkaar. Want je gaat je lichaam niet gebruiken. Je zal je geest, je hersenen gebruiken. Het doel is ‘je aandacht trainen’.

Het kan zo’n invloed op je leven hebben dat Jon Kabat-Zinn er zelfs voor strijdt om meditatie extra aandacht te geven in de traditionele geneeskunde. Volgens hem heeft het de kracht om gezondheid te geven.

Het kost niets om het uit te proberen, en het kan erg goed voor je zijn…