Mythes over rouw: valkuilen bij het hanteren van verlies

Er is evenveel rouw als dat er belangrijke verliezen zijn en iedereen gaat hier anders mee om. Net zoals bij alle andere dingen bestaan er enkele mythes over rouw die we graag willen ontmantelen. Waarom? Omdat ze de emoties die met ons eigen verdriet in aanraking komen conditioneren.

Veel overtuigingen die we naarmate we ouder worden hebben aangeleerd worden gevormd door mythes over rouw. Deze maken ons echter kwetsbaar. Je bewust zijn van de pijn die een verlies veroorzaakt maakt je niet zwak. Het helpt je deze menselijke en adaptieve reactie te erkennen als iets natuurlijks.

Mythes over rouw

Verlies en alles dat daarmee gepaard gaat zijn onderdeel van het leven. Desalniettemin begrijpen we vaak niet goed dat rouw een passende reactie op verlies is. Daarom is het nodig om deze mythes over rouw te onderzoeken. Deze houden vaak stand omdat ze zich in het collectief onbewuste bevinden.

• Je moet sterk zijn. Laten we ten eerste de opvatting dat verdriet een gevoel is voor de zwakken en minder veerkrachtigen uitbannen. Om onszelf maar niet als fragiel poppetje neer te zetten, dragen we een masker terwijl van binnen instorten. Dit doen we bovendien op zo’n nette manier dat het moeilijk wordt voor anderen om empathie aan ons te laten zien. Mensen zullen ons daardoor veel minder snel te hulp schieten.
• Rouw is net een depressie. Het klopt dat de twee een paar gelijkenissen vertonen, zoals huilen, diep verdriet, apathie en sociaal isolement. Onthoud echter dat rouw een normale reactie is op een groot verlies.

• Men rouwt alleen wanneer een dierbare overlijdt. Rouw is een normale reactie op allerlei soorten verlies. Dit kan van alles zijn: een relatie, een huisdier, gezondheid, een object, enzovoort. Deze zogenaamde ‘minder belangrijke’ vormen van verlies worden vaak het stilzwijgen opgelegd, waardoor ze minder erkend worden. Op den duur wordt zoiets een verlammende bron van rouw.
• Medicatie is nodig om de pijn en angst door rouw te hanteren. Rouw is geen ziekte die genezen hoeft worden en de emoties die je hierbij ervaart zijn normaal. Slechts een enkele keer neemt het rouwproces complexe vormen aan waarbij bijvoorbeeld wel therapie wenselijk is. Hierbij komt soms medicatie te pas, maar negen van de tien keer heb je enkel en alleen geduld en sympathie nodig.
• Het is beter om er niet over te praten. Sommige mensen denken dat ze je het beste door je rouwperiode kunnen helpen door het gesprek erover uit de weg te gaan. Dit doen ze dikwijls met goede bedoelingen: ze willen je van je pijn afleiden. Vaak willen mensen die het moeilijk hebben het er echter wél over hebben. Wees dus niet bang om aan ze te vragen of ze behoefte hebben aan een gesprek.

Andere mythes over rouw

Hier volgen nog enkele ongebruikelijke uitspraken en mythes over rouw. Deze horen en zien we minder vaak voorbij komen, maar we willen ze toch graag aankaarten:

• Als je niet huilt, ben je niet echt verdrietig over het verlies. Huilen is niet de enige reactie die onze lichamen kunnen hebben op een verlies. Ook is het absoluut geen vereiste uitdrukking van verdriet. Mensen kunnen diep hartzeer ervaren en dit op verschillende manieren uiten.
• Rouw is een lineair proces. Vaak wordt rouw in vijf fasen beschreven: ontkenning, woede, onderhandelen, verdriet (en depressie) en acceptatie. De volgorde ligt echter niet volledig vast en hier bestaat ook geen tijdsbestek voor. Binnen de geestelijke gezondheidszorg wordt echter aangehouden dat het rouwproces “complex” is wanneer deze langer dan 6 maanden duurt.
• Rouw en treurnis zijn één en hetzelfde. Rouw is een persoonsgebonden ervaring en reactie op verlies. Treuren is de uiting van rouw, de sociale reactie die we met anderen delen.
• Wanneer de dood het gevolg van een natuurlijke oorzaak is, veroorzaakt dit geen rouw. De dood van een oudere komt misschien als geen verrassing. Dat wil alleen niet zeggen dat het rouwproces er minder moeilijk door wordt.
• Je moet doorgaan met je leven. Net zoals dat we ons aanpassen aan het rouwproces, zullen we ook op den duur weer controle nemen over onze levens. Dat maakt de weg hier naartoe echter niet makkelijker.

Vervolg op mythes over rouw

• Degene die het meeste huilt, heeft het het moeilijkst. De ernst van iemands rouw staat niet gelijk aan het aantal tranen dat hij huilt uit verdriet. Schuld, woede, angst, schaamte spelen onder andere ook mee. Soms voelen we ons ondanks de treurnis ook gelukkig of vredig, al is het maar eventjes.
• Tijd heelt alles. Rouw is een adaptief proces dat eigenlijk geen einde kent. We leren er simpelweg mee leven. Sommige emoties kunnen daardoor weer de kop op steken wanneer we terugdenken aan wat of wie we verloren hebben.
• Bestrijd vuur met vuur. Zinnen als “er zijn mannen/vrouwen genoeg” leren ons dat om over een verlies heen te komen, we datgene dat we verloren hebben moeten vervangen. Op die manier bega je echter een grote fout. Vervanging zal niet de opluchting geven waar we naar op zoek zijn. Vaak brengt het alleen wat afleiding.
• Het is beter om niet de details over het fatale incident te weten te komen en niet het lichaam te zien. Kennis over de details omtrent de dood van een geliefde kan ons helpen de realiteit van het verlies te accepteren en verwarring te vermijden. Echter is het in schokkende gevallen nodig om van tevoren voorzichtig gewaarschuwd te worden wat ons te wachten staat.

Mythes over rouw ter afsluiting

• Hoe meer je van ze hield, hoe moeilijker het wordt om ze los te laten. Er zijn geen regels omtrent het rouwproces. Het is een persoonlijke ervaring die afhankelijk is van vele factoren, niet alleen maar liefde.
• De rouwende persoon moet snel terugkeren naar zijn of haar gebruikelijke routine. “Hoe drukker, hoe beter.” Het is echter goed als de rouwende persoon de tijd krijgt om na te denken en zijn gevoelens te verwerken. Een voortijdige terugkeer naar zijn gebruikelijke dagelijkse activiteiten kan zijn rouwproces beïnvloeden. Dit kan er zelfs toe leiden dat hij of zij deze niet fatsoenlijk kan afronden.
• Kinderen zijn niet in staat de dood te begrijpen. Het is beter om alles te ontkennen en ze te beschermen van de realiteit. Kinderen leren snel de emotionele reacties van mensen te begrijpen. Er van uit gaan dat ze niet begrijpen wat er aan de hand is, is geen goed idee. Het is belangrijk dat kinderen samen met hun naasten het rouwproces kunnen doorlopen.

Het ontmantelen van deze mythes over rouw is belangrijk, omdat het mensen helpt hun rouwproces zonder vooroordelen te doorlopen. Het pad dat naar verlichting van de pijn door een verlies leidt, zal je eerst dichterbij de pijn brengen. Ervaren wat we voelen en dit vervolgens uiten is de definitie van verlieshantering.