De mythe van de feniks: over onze fantastische veerkracht

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

In zijn boek Symbols of Transformation legt Carl Gustav Jung uit dat mensen een hoop gemeen hebben met de feniks. Dat archetypische, vurige wezen, met het vermogen om op een wonderbaarlijke manier uit de as van zijn eigen vernietiging te herrijzen, symboliseert ook de kracht van onze fantastische veerkracht. Hiermee bedoelen we ons weergaloos vermogen om onszelf te veranderen in veel sterkere, dappere en slimmere wezens.

Als er één mythe is die zo’n beetje elke doctrine, cultuur en elk originele verhaal heeft gevoed, dan is het ongetwijfeld gerelateerd aan het verhaal van de feniks. Mensen zeggen over de feniks dat zijn tranen helende eigenschappen hadden, dat het een dier was dat over een extreme, fysieke taaiheid beschikte, controle had over vuur en oneindige wijsheid in pacht had. Het was in feite een van Jung’s meest krachtige archetypen. Gevat in zijn vuur liggen evenredige delen aan creatie en destructie, leven en dood..

Het is dus interessant om erachter te komen dat er ook vroege verwijzingen naar dit mythologische wezen bestaan, of het nu in de Arabische poëzie is, Grieks-Romaanse cultuur of zelfs een groot deel van de historische nalatenschap van het Oosten. In China symboliseert de feniks (of Feng Huang) niet alleen de hoogste deugd, kracht of voorspoed, maar het representeert ook de yin en yang, die dualiteit die het hele bestaan van het universum vormgeeft.

Maar, en dit is de moeite waard om te onthouden, het is het Oude Egypte waar de eerste culturele en religieuze getuigenissen rondom dit figuur verschijnen. Het is dus ook de plek waar dit beeld van zijn veerkrachtigheid dat we vandaag de dag kennen werd gevormd. Elk detail, elke schaduw en elk symbool rondom dit mythologische wezen is de moeite waard om op te reflecteren.

De feniks, of de kracht om uit as te herrijzen

Viktor Frankl, neuropsychiater en oprichter van de logotherapie, overleefde de martelingen van de nazi-concentratiekampen. Net zoals hij uitlegt in een hoop van zijn boeken, is een traumatische ervaring altijd negatief, maar wat het voor gevolg heeft hangt af van de persoon. Het is in onze handen of we weer willen opstaan, nogmaals te herrijzen uit onze as, in een verbazingwekkende overwinning. Of, in plaats daarvan, bij de pakken neer willen gaan zitten, om langzaam af te brokkelen..

Deze bewonderenswaardige vaardigheid om onszelf te updaten, om onze adem, verlangen en kracht uit lijden en gebroken glas te halen moet door een werkelijk donkere fase gaan die een hoop mensen waarschijnlijk persoonlijk hebben meegemaakt. We hebben het over de ‘dood;. Wanneer we een traumatische gebeurtenis meemaken ‘sterven we allemaal een beetje’. We laten een deel van ons los dat nooit meer terug zal keren, dat nooit meer hetzelfde zal zijn.

Dus is het, uit alle mythes rondom dit wezen, Egypte die ons biedt wat we de ‘sleutelelementen’ noemen om de relatie tussen de feniks en onze fantastische veerkracht beter te kunnen begrijpen. Laten we naar het volgende kijken.

De feniks in Egypte

In zijn geschriften legt Ovid uit dat in Egypte de feniks doodging en elke 500 jaar werd herboren. Voor de Egyptenaren was deze majestueuze vogel Bennu, een vogel die geassocieerd wordt met de getijden van de Nijl, de Zon en de dood. Volgens hen werd deze vogel geboren onder de boom van Goed en Kwaad. Dit fantasierijke wezen begreep dat het noodzakelijk was om zichzelf om de zoveel tijd te hernieuwen zodat het meer wijsheid kon verkrijgen. Om dat te bewerkstelligen volgde het een zeer nauwkeurig proces.

De vogel vloog over heel Egypte om voor zichzelf een nest te bouwen van de meest mooie elementen: kanaaltakken, eikentakken, nardus en mirre. Daarna settelde het in zijn nest en zong het een van de mooiste liederen die de Egyptenaren ooit hoorden. Direct daarna zou het zich volledig laten consumeren door de vlammen. Drie dagen later werd de feniks herboren vol hernieuwde kracht en sterkte. Vervolgens zou het zijn nest oppakken en het achterlaten in de Zonnetempel van Heliopolis om een nieuwe inspiratiecyclus te initiëren voor de Egyptische mensen.

Fantastische veerkracht en ons ‘transformatienest’

Zoals we hebben gezien is de Egyptische mythe over de feniks een prachtig verhaal. Maar laten we nu enkele van de details analyseren. Laten we beginnen door te kijken naar hoe de feniks zijn nest maakt. Hij gaat op zoek naar de rijkste materialen in zijn gebied. De materialen die zowel fijnheid als kracht combineren en die zullen helpen bij zijn transformatie, bij de herrijzenis.

Als we er goed over nadenken is dit proces erg vergelijkbaar met het proces dat de psychologische dimensie van veerkrachtigheid vormt. Want wij gaan ook op zoek naar die magische elementen om een echt sterk nest te construeren waarin we onze kracht kunnen vergroten.

Al deze componenten zullen de feniks helpen herrijzen maar niet voordat het zich bewust is van één specifiek aspect. Dit aspect is dat er een einde aan zal zitten, dat een gedeelte van zijn wezen hem ook zal verlaten, as zal worden, de overblijfselen van een verleden dat nooit meer terug zal keren.

Maar de wind zal deze as niet wegblazen, juist het tegenovergestelde. Het zal een deel van zijn nieuwe zijn vormen om vorm te geven aan een wezen dat sterker, groter en wijzer uit het vuur komt… Iemand die wellicht een inspiratie wordt voor andere mensen, maar die, bovenal, ons zal helpen om voorwaarts te gaan met onze hoofden opgeheven en onze vleugels wijd open.