Een giftige relatie tussen ouders heeft gevolgen voor de kinderen
Ieder die zijn partner psychisch misbruikt, iedereen die misbruik maakt van zijn partner, op zijn partner neerkijkt, zijn partner vernedert en diens zelfvertrouwen helemaal vernietigt, is schuldig aan indirect misbruik. Indirect, maar niet minder verschrikkelijk voor hun kinderen. Want het continu getuige zijn van een giftige relatie tussen ouders maakt kinderen de primaire slachtoffers, de verdrietige bewaarders van een emotionele nalatenschap gemarkeerd door soms onomkeerbare gevolgen.
Volgens de World Health Organization (WHO) en het World Economic Forum (WEF) zijn psychische stoornissen de nummer één oorzaak die mensen van hun werk houdt.
Je was je wellicht niet bewust van het feit dat een aanzienlijk aantal van deze stoornissen hun oorsprong vinden in een toxische of gewelddadige relatie en de psychologische sporen die dit soort relaties achterlaten. Indicatoren zoals een posttraumatische stress-stoornis, depressie, angststoornissen, chronische pijn, astma en zelfs diabetes, zijn geluidloos maar duidelijke signalen van dit soort disfunctionele relaties.
“Ik kan geen behoefte in de kindertijd verzinnen die sterker is dan de behoefte aan de bescherming van een vader”
-Sigmund Freud-
Maatschappelijke en gezondheidsinstituten benadrukken de behoefte om slachtoffers van dit soort fysiek of psychisch huiselijk geweld te ‘trainen’ en om ze niet te stigmatiseren. Wanneer we ‘trainen’ zeggen, hebben we het over het geven van adequate resources en confrontatiestrategieën aan deze mensen, mannen of vrouwen, zodat ze op zowel psychisch als emotioneel vlak weer gaan inzien hoeveel ze eigenlijk waard zijn en vervolgens weer terug kunnen naar hun normale leven.
Iets wat we echter vaak negeren, vergeten of over het hoofd zien zijn de kinderen. Kinderen die al van zeer jonge leeftijd getuige waren van deze schadelijke dynamica, deze compleet giftige omgevingen.
Deze kinderen hebben elk deel ervan stilletjes geïnternaliseerd. Ze hebben elk gemaakt gebaar, uitgesproken woord en elke gelaten traan geïnternaliseerd in hun vatbare, onschuldige geesten. Dit alles gebeurt vaak terwijl men heel goed weet wat voor impact dit kan hebben op hun levens en de dagen die komen gaan.
Want we kunnen niet vergeten dat de cirkel van geweld als een slang is die zijn eigen staart opeet. Dezelfde dingen worden herhaald, opnieuw en opnieuw, dezelfde dynamiek. Misschien zullen deze kinderen die vandaag getuige zijn geweest van een giftige relatie, morgen nieuwe slachtoffers of misbruikers worden.
Getuige zijn van een giftige relatie maakt ons ook slachtoffer
‘Nee, ik heb nog nooit een vinger opgeheven naar mijn kinderen of mijn partner’. Helaas hoor je een dergelijke reactie zeer vaak onder misbruikers of daders van dit soort psychisch misbruik dat geen sporen achterlaat, geen blauwe plekken om als bewijs van de slagen te dienen, de schending, de schade aangericht in de intimiteit van het huis.
Maar het feit is dat er geen sprake is van slagen of welke zichtbare kneuzingen dan ook, wat de situatie eigenlijk nog gecompliceerder maakt. In deze gevallen vinden de slachtoffers het moeilijk om het te zien als misbruik. Ze hebben de neiging zichzelf de schuld te geven.
En die schuld of verantwoordelijkheid groeit niet alleen in het slachtoffer. Het groeit ook in het kind. Als de altijd aanwezige getuige, ervaart het kind doorgaans ook hetzelfde gevoel. Want het kind is gewoon één passagier meer in deze trein vol pijn, op deze rails die iedereen naar dezelfde plek brengt.
We zouden niet moeten vergeten dat, zoals Piaget in zijn theorie over de cognitieve ontwikkeling van kinderen uitlegde, kinderen tussen twee en zeven een egocentrische focus hebben waarin de wereld om hen draait. En om deze reden zal het kind denken dat de pijn van zijn vader of moeder, samen met al het geschreeuw of geruzie, gebeurt omdat hij iets verkeerds heeft gedaan.
Als resultaat, en het is belangrijk dat we dit goed in onze oren knopen, kunnen we zeggen dat elke giftige relatie tussen ouders in de kern ook slachtoffers kent. Het maakt niet uit of ze nu achter de deur stonden en niks zagen, of dat ze nog niet kunnen lopen, lezen, fietsen, of de constellaties niet kunnen opnoemen die ze elke avond door hun raam aan de hemel kunnen zien verschijnen.
Kinderen luisteren en voelen, ze interpreteren de wereld op hun eigen manier, en als resultaat kunnen er weinig dingen zo vernietigend zijn voor hun kindertijd dan opgroeien in een milieu met zo’n neurotische, vernietigende emotionele achtergrond.
De giftige relatie tussen ouders overleven
Af en toe dragen beide leden van de relatie bij aan de toxische relatie. Er zijn mensen die niet in staat zijn om een stabiele psychologische en emotionele omgeving op te bouwen. Ze worden gekarakteriseerd door dat heen-en-weer waarin affectie en agressie, nabijheid en wreedheid een uiterst disfunctionele situatie voor hen creëren en vooral voor de betrokken kinderen.
“Een van de gelukkigste dingen die je in het leven kunnen overkomen, denk ik, is het hebben van een gelukkige kindertijd”
-Agatha Christie-
Gewelddadige relaties komen in alle soorten en maten. Ze bestaan in alle socio-economische klassen. Maar de echte slachtoffers van deze emotionele labyrinten, zijn de kinderen. Want je eigen identiteit opbouwen in een context die wordt gemarkeerd door misbruik is vaak hoe een cirkel van geweld begint. We zouden niet moeten vergeten dat mensen vaak de psychologische patronen en gedragingen herhalen die ze gewend zijn.
En dus, verre van het overleven van de giftige relatie tussen ouders, betekent alles dat we hierboven hebben opgenoemd (wellicht) dat de kinderen nieuwe slachtoffers of zelf daders worden omdat ze dezelfde emotionele taal hebben geïnternaliseerd. Om dit effect tegen te werken en de cirkel van misbruik te doorbreken, hebben we de juiste tools nodig. Kinderen die getuige zijn geweest van deze dynamica hebben hulp nodig, waarschijnlijk therapie. De ouders ook.
Want als er iets is dat elk kind verdient, is het wel de kans om in een non-gewelddadige omgeving te leven. Ze verdienen het om aangeleerd te worden om goed door het leven te gaan. Ze zouden moeten worden opgevoed met consistentie en respect. En bovenal verdienen ze een prachtige relatie met ouders die in staat zijn om lief te hebben.