Waarom geloven mensen in pseudowetenschappen?
Het is bijna grappig hoe sommige mensen zich zelfs met allerlei vormen van onderwijs en makkelijke toegang tot informatie, aangetrokken voelen tot pseudowetenschappen. Homeopathie, reiki en astrologie zijn populair bij mensen die op zoek zijn naar antwoorden op hun vragen op gebieden die niets met wetenschap of waarheid te maken hebben.
Psychologen, wetenschappers en sociologen vragen zich nog steeds af waarom mensen geloven in dingen die niet bewezen kunnen worden. Wetenschapsschrijver en historicus Michael Shermer beschrijft het in zijn boek Why People Believe Weird Things: Pseudoscience, Superstition en Other Confusions of Our Time.
Hij zegt dat bepaalde redenen een gebrek zijn aan kritisch denken, minder lezen en meer televisie, angst voor wetenschap en iemands opleiding. Maar het lijkt erop dat er nog een andere, nog verrassendere reden is. Mensen geloven in pseudowetenschappen omdat het goed voelt. Ze vinden het leuk, het biedt troost.
Het is duidelijk dat het iets is dat ons aantrekt, dit komt doordat er een positieve basisversterking is. En de goeroes die zich inzetten voor het verspreiden van theorieën zonder wetenschappelijk bewijs, weten dit heel goed.
De troost die pseudowetenschappen bieden
Het blijkt dat mensen zich zeer op hun gemak voelen bij pseudowetenschappen, omdat ze bijvoorbeeld makkelijk in de praktijk te brengen zijn. Wanneer iemand therapie begint, zal hij onvermijdelijk bepaalde wetenschappelijk onderbouwde strategieën moeten toepassen. Ze zijn misschien helemaal niet prettig, maar ze zullen uiteindelijk zijn probleem oplossen.
Maar pseudowetenschappen zullen je niet frustreren of aan angst blootstellen. Wat gebeurt er dan? De persoon voelt zich zeer comfortabel doordat hij begrepen wordt zonder dat hij zijn comfortzone hoeft te verlaten. Hij hoeft niet het werk te doen dat nodig is voor therapie of om met bijwerkingen van medicatie om te gaan.
Het is geen genezing, maar de pseudowetenschap fungeert als negatieve versterking, omdat het ongemak, inspanning of opoffering wegneemt. Dan denkt de cliënt of patiënt dat dit het enige is wat echt heeft geholpen.
Mensen geloven uiteindelijk dat ze niet in staat zijn geweest om hun aandoening of ziekte op te lossen omdat dat in hun geval gewoon niet mogelijk was. De echte reden was echter dat ze echte deskundigen geen kans gaven. Waarschijnlijk uit angst.
Pseudowetenschappen helpen cognitieve dissonantie te verlichten: de tegenstelling die soms bestaat tussen wat we denken en wat we werkelijk doen. Het is veel makkelijker om te denken dat er geen oplossing is, dan jezelf bloot te stellen aan het tijdelijke lijden dat therapie soms met zich meebrengt. Wat mensen zoeken is bevestiging van hun overtuiging, ook al hebben ze geen basis.
Pseudowetenschappen en wanhoop
Het geloof in pseudowetenschappen lijkt te maken te hebben met meer dan alleen het vermijden van ongemak of troost. Wanhopige mensen die geen uitweg zien, geen genezing voor hun ziekte, zoeken naar alternatieve oplossingen.
Wanneer mensen niets te verliezen hebben, wordt het een kwestie van leven of dood. Ze geven niets om de gevolgen van wat ze doen. Het probleem is dat deze gevolgen meestal negatief zijn voor deze mensen zelf. Pseudowetenschappen creëren nadelige medische gevolgen en een economisch verval. Noodzaak is een tweesnijdend zwaard.
Wat pseudowetenschappen zoeken is een onzeker publiek, ondergedompeld in wanhoop en zo diep in het gat dat ze alles geloven.
Misschien zou alles veel eenvoudiger zijn als mensen soms de tegenslagen van het tegenvallende leven zouden accepteren. De realiteit is dat alleen de wetenschap in staat is om onze problemen op te lossen. Dit geldt zowel voor psychische als lichamelijke problemen.
Het probleem ligt niet in onwetendheid, maar in een gebrek aan informatie. Daarom is het op de hoogte blijven door wetenschappelijke studies te bekijken alvorens een beslissing te nemen, of het raadplegen van een deskundige – een wetenschapper – iets wat we moeten doen als we de klauwen van charlatans willen vermijden.
Laten we proberen rationeel te blijven denken en empirisch bewijs te vertrouwen. Deskundigen zijn dagelijks bezig om oplossingen, waarheid en causaliteit te vinden. Alles daarbuiten is pure fantasie.