Een collectieve nostalgie naar het verleden
We voelen ons allemaal soms nostalgisch. Dan wensen dat we opnieuw in een bepaalde periode zijn, of een bepaalde situatie, in iets dat al gebeurd is. We lijden over iets dat nu voorbij is, iets dat we hadden en dan kwijtgeraakt zijn. Misschien gaat het over een persoon, een groep (collectieve nostalgie), een voorwerp of een gebeurtenis.
Bovendien zijn er twee verschillende soorten nostalgie. Het verschil is heel belangrijk. De eerste vorm is een positief gevoel, een leuke herinnering aan iets dat voorbij is of verloren gegaan is in de tijd. De tweede vorm is een negatief gevoel. Het is een gevoel van pijn over iets dat je niet terug zal krijgen. Toch hoop dat je dat het terugkomt.
Nostalgie naar mensen
Als we het over nostalgie hebben, dan is het eerste waaraan je waarschijnlijk denkt, het verlangen naar een geliefde persoon. Relatiebreuken, afstand of overlijden zijn enkele dingen die ons dat gevoel van verlangen geven. Maar nostalgie is niet minder belangrijk wanneer het te maken heeft met een plek in plaats van een persoon.
In de Spaanse taal is er een woord dat over deze vorm van nostalgie spreekt. Het is die nostalgie die melancholie vermengt met het verlangen naar je thuisland: “morriña”. Het woord is afkomstig uit de Gallische taal. Ze zeggen dat “morriña” een verlangen is naar het land waar je vandaan komt. Het betekent dat je de plek mist waar je vandaan komt, samen met alle andere dingen, voorwerpen en situaties die het bij je oproept.
“Kijk naar mijn nostalgie en zegt me wat je ziet.”
-Xavier Velasco-
Collectieve nostalgie
Er is nog een andere soort nostalgie naar situaties of dingen uit het verleden. We noemen het collectieve nostalgie. Het is een gedeeld verlangen naar hoe de maatschappij vroeger was.
Op een bepaalde moment in ons leven hebben we allemaal iemand horen zeggen “vroeger was alles beter.” Maar twee verschillende tijdsperioden vergelijken is nooit eerlijk. Want de herinnering raakt na verloop van tijd vervormd. Dus verlang je misschien uiteindelijk naar een verleden dat eigenlijk nooit bestaan heeft. Je selectieve geheugen zal alleen gebeurtenissen oproepen die je je zelfs nog meer nostalgisch laten voelen.
In sommige delen van de wereld koestert een groot deel van de bevolking een verlangen naar dictaturen. Ze hebben het over hoe geweldig die waren. Ze verzuchten omdat er in deze moderne tijden geen stevige hand aanwezig is. Ze schreeuwen om een sterke charismatische leider die hun natie opnieuw groot zal maken.
Maar het is duidelijk dat deze verlangens belangrijke delen van het verleden en het heden weglaten. Ze denken niet aan al de vrijheden die optreden wanneer dat autoritaire regime voorbij is. Nooit vermelden ze de misdaden die de mensen in het verleden dat ze zo graag terug willen, gepleegd hebben.
“Er bestaat geen ergere nostalgie dan verlangen naar niets dat nooit bestaan heeft.”
Deze mensen leven in hun eigen kleine wereld, een complete vervorming van de werkelijkheid. En door op die manier te fantaseren verheerlijken ze het verleden en de mensen in dat verleden. Je hoeft alleen maar aan de mensen te denken die vreselijke historische figuren als Hitler of Mussolini aanbidden. Zelfs al hebben ze voor deze maatschappijen wat vooruitgang gebracht, de misdaden die ze gepleegd hebben, verbergen helemaal geen nostalgische gevoelens.
Nostalgie als motivatie
Collectieve nostalgie is een groepsgevoel. Dat is de reden dat het op een krachtige manier vorm kan geven aan het gedrag van een groep. Wanneer je met de meeste mensen in je groep een verlangen deelt naar een specifiek soort wereld, dan is het veel gemakkelijker om te handelen. En als een grote groep het verleden naar het heden wil brengen, dan kunnen ze zich wenden tot geweld als andere methoden niet werken.
“Het is een vreemde pijn: sterven aan de nostalgie naar iets wat je nooit ervaren hebt.”
Collectieve nostalgie kan soms een goede voorspelling zijn van collectieve actie. Hoe intenser het groepsgevoel is, hoe groter de kans dat de mensen op straat zullen komen. De kans zal ook groter zijn dat ze schreeuwen om datgene waarnaar ze verlangen, hun glorierijk verleden. Maar de relatie is eigenlijk niet eenvoudig. Emoties zullen het volledig onder controle houden. Meestal zullen deze emoties echter negatief zijn.
Woede en minachting kunnen uiteindelijk voor de mobilisatie van de groep zorgen als deze gevoelens hen in de richting van andere mensen sturen. Eén groep kan nostalgie voelen naar hoe de maatschappij vroeger was. Die groep kan beslissen dat een andere groep schuldig is en hen tegenhouden hun verleden op te eisen. Dan is de kans zelfs nog groter dat negatieve emoties en defensieve daden zullen optreden. Deze handelingen variëren van dingen die te maken hebben met de aanpassing aan normen of wetten, tot dingen die overgaan naar een illegaal gebied zoals vandalisme of geweld.
Een collectieve nostalgie naar het goede
Maar collectieve nostalgie hoeft niet negatief te zijn. Als het verlangen te maken heeft met de oude ideeën die mensen over hun land hebben, dan moeten ze denken aan hoe dat land echt was. Of het is zelfs nog beter is dat ze denken aan wat ze precies voor dat land verlangen.
Als hun nostalgie over waarden als openheid en verdraagzaamheid gaat, dan zullen alle acties die ze ondernemen, vrijzinnigere doelstellingen hebben. We geven toe dat dit niet betekent dat de methoden die ze gebruiken om die doelen te verwezenlijken, open en verdraagzaam zullen zijn.
Als je het vermogen hebt om je nostalgie vorm te geven, maak het dan tot jouw motivatie om een betere wereld te creëren. Voel het gemis aan vrijheid en niet aan beperking. Mis diversiteit en niet uitsluiting.