Drugsverslaving: tolerantie en ontwenningsverschijnselen
We hebben allemaal wel gehoord van drugsverslaving, tolerantie en ontwenningsverschijnselen. Maar wat houdt het precies in?
Het DSM-5 (het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen) duidt drugsverslavingen aan met de term “substance abuse disorders,” oftewel stoornissen in het gebruik van middelen. Onder deze middelen vallen alle stoffen die van invloed zijn op de gemoedstoestand en het gedrag van een persoon wanneer deze in het lichaam worden ingebracht. Dit kunnen legale drugs zijn zoals alcohol en sigaretten en ook illegale middelen zoals cannabis, cocaïne en LSD.
De gegevens over de prevalentie van drugsgebruik zijn schokkend. 91% van de mensen van 15 jaar en ouder heeft wel eens alcohol gedronken en 64% heeft wel eens tabak geconsumeerd. Het is nog zorgwekkender als we kijken naar de cijfers over drugsgebruik onder jongeren tussen 14 en 18 jaar oud. 66% van deze groep geeft aan de afgelopen maand alcohol te hebben gebruikt en 37% geeft aan tabak te hebben gebruikt.
Een aantal belangrijke aspecten om te begrijpen waarom verslaving optreedt, zijn de processen van tolerantie en ontwenning. Deze twee processen zijn nauw met elkaar verbonden omdat ze beide compenserende reacties van het lichaam zijn. Maar voordat we het uitleggen, moeten we begrijpen wat er in onze hersenen gebeurt als we drugs gebruiken.
Drugsgebruik en het beloningssysteem
De meeste psychoactieve stoffen zijn nauw verwant aan dopamine en het beloningssysteem van de hersenen. Dopamine is een neurotransmitter die vrijkomt wanneer we ‘aangename’ acties uitvoeren. Zijn functie is om deze acties te versterken, zodat we ze in de toekomst zullen herhalen. Dopamine is eigenlijk de ‘prijs’ die ons lichaam ons geeft. Het bezorgt ons genot als we iets doen dat het als goed ervaart.
Drugs triggeren, of simuleren zelfs, de afgifte van dopamine in ons beloningssysteem. Sommige drugs, zoals alcohol, doen het via indirecte mechanismen. Andere hebben simpelweg een vergelijkbare chemische samenstelling en werken als dopamine. Amfetaminen zijn een voorbeeld van deze laatste groep.
Deze valse afgifte van dopamine bij drugsgebruik zorgt ervoor dat ons beloningssysteem geactiveerd wordt. Daarom associëren we bepaalde situaties met een gevoel van genot. De hersenen denken dat het gebruik van deze stoffen gunstig is voor het lichaam, zelfs al is eigenlijk het tegenovergestelde waar en is het erg schadelijk.
En dat niet alleen, de grootschalige vrijlating van ‘nepdopamine’ veroorzaakt ook een ernstige onbalans in de homeostase van het individu. Deze onbalans brengt het lichaam ertoe zijn reguleringsmechanismen te activeren om de boel weer te herstellen. Deze laatste stap veroorzaakt zowel tolerantie als ontwenning, processen die we hieronder zullen toelichten.
Tolerantie bij drugsverslaving
Ons lichaam voorkomt dat er een interne onbalans ontstaat door de chemie van onze hersenen aan te passen. Drugsmisbruik is een voorbeeld van een situatie waarin dit gebeurt. Laten we eens kijken hoe dit allemaal in elkaar zit.
Stel dat je elke zaterdag uitgaat en een paar alcoholische drankjes drinkt. Aangezien alcohol een drug is die endorfines nabootst, zal je beloningssysteen hyperactief raken. Dit zal op zijn beurt dopamine en een gevoel van genot opwekken. Als je dit gedrag herhaalt, leert je lichaam hiervan en genereert het een compenserend antwoord. Met andere woorden, het past zich aan de drug aan.
Dit is wanneer we spreken van tolerantie. De volgende zaterdag, wanneer je weer uitgaat, zullen je hersenen al weten dat je alcohol gaat consumeren en dat dit een onbalans zal veroorzaken. Ze zullen deze consumptie dan ook compenseren door het basale niveau van dopamine activatie te verlagen.
Hierdoor zal je beloningssysteem depressief raken, maar het zal weer normaal worden nadat je begint te drinken. Omdat je lichaam zich echter aan de alcohol heeft aangepast, zul je meer moeten drinken om de compenserende daling als gevolg van tolerantie goed te maken.
Ontwenningsverschijnselen bij drugsverslaving
En wat gebeurt er dan als je plotseling stopt met het drinken van alcohol? Wat gebeurt er dan met die compenserende reactie? Zelfs als je jouw alcoholgebruik tot een minimum beperkt of volledig elimineert, gaat de compenserende reactie gewoon door.
Ook al besluit je dus om op je avondje uit geen alcohol te drinken, zullen je hersenen nog steeds denken dat je dat wel gaat doen. Dit is tenslotte wat zij hebben geleerd van eerdere ervaringen.
Je endorfinespiegel zal dan ook zeer snel omlaag gaan. En aangezien er geen compensatie is voor het gebruik van alcohol, ontstaat er angst. Het lichaam moet zich opnieuw aanpassen en dit gaat gepaard met ontwenningsverschijnselen.
Tot slot
Tolerantie en ontwenningsverschijnselen zijn duidelijke symptomen van drugsverslaving. Ze zijn nauw met elkaar verbonden. Als de symptomen van tolerantie namelijk beginnen te verschijnen, dan zullen de ontwenningsverschijnselen ook verschijnen als het lichaam de drug ineens niet meer krijgt.
Bovendien kunnen ontwenningsverschijnselen ertoe leiden dat de persoon de drug weer gaat gebruiken om zich beter te voelen. We moeten rekening houden met deze biologische mechanismen om de processen van drugsverslaving te begrijpen.
Drugsmisbruik is een wereldwijd gezondheidsprobleem. We moeten begrijpen dat dit een groot aantal problemen veroorzaakt, zowel voor de persoon zelf als voor zijn omgeving. Als we bovendien de kwaliteit van leven van mensen willen verbeteren, is het essentieel om mensen bewust te maken van de manier waarop drugs werken, zodat mensen de risico’s begrijpen.