De uitputtende invloed van angstgevoelens op de hersenen
De invloed van angstgevoelens op de hersenen is enorm. Cortisol, adrenaline en noradrenaline zijn allemaal stoffen die je in staat van waakzaamheid en verdediging brengen. Het zal dan niet lang duren vóór onredelijke gedachten je geest overnemen. Angst zal jou overrompelen en verlammen.
Andere emoties zullen je werkelijkheid verduisteren tot een kille nacht zonder maanlicht. Eerlijk gezegd zijn er weinig andere psychologische gemoedstoestanden die zo intens kunnen worden als angstgevoelens.
Demografische studies kunnen ons veel vertellen. Blijkbaar leven vele mensen met chronische angstgevoelens. Ze slagen er niet in te zien dat er een andere manier is om de werkelijkheid aan te voelen en te verwerken. Ze laten de razende stier van de angst hen omverlopen en weten niet wat ze moeten doen.
Er zijn echter ook andere mensen die zogenaamde situatiegebonden angst hebben. Dit omvat dingen als voor publiek spreken, sollicitatiegesprekken, examens of zelfs met mensen omgaan. Het zijn allemaal dingen die ervoor kunnen zorgen dat je hersenen de rode gevarenvlag hijsen.
“Je mag niet verlamd raken door faalangst of je zal jezelf nooit voortstuwen.”
-Arnold Schwarzenegger-
Op een gegeven moment hebben we allemaal te maken gehad met angst. Het is immers een natuurlijke menselijke reactie. In de juiste dosis kan angst je zelfs helpen om je richting jouw doelstellingen te duwen. Het probleem is dat het zo vaak volledig buiten onze controle raakt.
Het duurt dan niet lang vóór het je leven overneemt. Soms gebeurt dit zonder dat je het beseft. Wanneer dat gebeurt, gooit het alles overhoop en in totale verwarring, net als een schilderij van Kandinsky.
De invloed van angstgevoelens op de hersenen
Als je de invloed van angstgevoelens op de hersenen echt wil begrijpen, dan is er één ding dat je eerst moet weten. Je moet weten hoe je het onderscheid kan maken tussen angst en stress. Stress heeft bijvoorbeeld te maken met een fysiologisch proces dat ontstaat als gevolg van meerdere externe factoren.
Er is met andere woorden altijd iets specifiek dat stress veroorzaakt. Het kan de druk op het werk zijn of het feit dat je te veel moet doen, problemen thuis, enzovoort… Eigenlijk treedt het op wanneer je beseft dat “je de hulpmiddelen niet hebt” om met al die prikkels om te gaan.
Angstgevoelens zijn daarentegen veel ingewikkelder. Het is wellicht waar dat het vaak een bijproduct van stress is. Vaak ervaar je het echter ook zonder dat je weet waarom. Het is afkomstig van ergens in jou. Het is iets dat steeds opnieuw in zware perioden verschijnt.
Angst is een fysiologische respons die jou klaar maakt om weg te lopen van een bedreiging of ertegen te vechten (de dreiging kan al of niet reëel zijn).
Dit is waarin angst verschilt van stress. Het is ook de reden waarom het zoveel moeilijker is om te beheersen. Dat komt door wat er in je hersenen gebeurt wanneer je het voelt. Nu zullen we dieper ingaan op de invloed van angstgevoelens op de hersenen.
De amygdala
De amygdala is een kleine structuur die zich helemaal achteraan in de hersenen bevindt. Het is het hersendeel dat alle zintuiglijke signalen verwerkt en interpreteert die afkomstig zijn uit je omgeving.
De amygdala is ook het deel dat jouw hersenen waarschuwt wanneer er een dreiging is of iets gevaarlijk waartegen jij je moet beschermen. Eigenlijk is het jouw instinctieve (en af en toe irrationeel) sensor voor gebruikelijke angstgevoelens zoals de angst voor spinnen, duisternis, hoogten, enzovoort…
De hippocampus
De hippocampus is het hersendeel dat verbonden is met het emotionele geheugen. Als angstgevoelens een langdurige en intense invloed op je hersenen hebben, dan is dit één van de hersendelen dat de effecten het meest zal voelen. Het wordt dan kleiner wat veel andere ernstige neveneffecten met zich mee brengt.
Dingen als geheugenverlies, moeilijkheden om zich te concentreren en zelfs posttraumatische stress treden allemaal vaak op bij dit soort probleem. De laatste vorm komt heel vaak vorm bij kinderen die misbruikt geweest zijn. Ze ervaren de verschrikkelijke belasting en zijn voortdurend bang, angstig en hebben het gevoel alsof ze in gevaar zijn.
Pas enkele maanden geleden heeft het tijdschrift Neuron een uitermate interessante en hoopvolle ontdekking gepubliceerd. Onderzoekers hebben vastgesteld dat de cellen die verantwoordelijk zijn voor angstgevoelens, zich eigenlijk allemaal in de hippocampus bevinden.
Ze hopen nu dat ze deze bevinding kunnen gebruiken om betere medicatie te ontwikkelen om dit probleem te behandelen.
Cortisol, noradrenaline en adrenaline
Rusteloosheid, alertheid, spierspanning en tachycardie zijn allemaal neveneffecten van slechts enkele neurotransmitters. De invloed van angstgevoelens op je hersenen is volledig afkomstig van de onmiskenbare (en gevreesde) combinatie van cortisol, noradrenaline en adrenaline.
Eerst herkent je amygdala het gevaar. Daarna zorgen deze neurotransmitters ervoor dat je reageert. Je hersenen willen dat je jezelf beschermt door weg te lopen of op één of andere manier te reageren. Eén manier waarop de hersenen dit doen, is door meer bloed naar je spieren te pompen. Dat versnelt de hartslag en stuurt meer lucht in de longen.
Uiteraard kan deze alarmtoestand heel nuttig zijn, zolang de dreiging “reëel” is. Wanneer het niet reëel is en je activeert voortdurend dit fysiologische proces, dat is het moment waarop de problemen optreden. Je zal problemen beginnen krijgen met de spijsvertering, hoofdpijn, een hoge bloeddruk en het risico op cardiovasculaire problemen.
Wat kan je doen aan de invloed van angstgevoelens op jouw hersenen?
We hebben het in het begin al vermeld. Angstgevoelens zijn een fysiologische respons. Het is dus niet voldoende om gewoon “blijf rustig, alles komt goed” tegen jezelf te zeggen. Als je hersenen beslissen dat er een gevaar is, dan zal dingen beredeneren jou niet veel helpen. Daarom is het belangrijk om te beginnen bij de fysiologische en lichamelijke kant van de dingen.
- Overtuig je lichaam dat er geen gevaar is. Hoe doe je dat? Gebruik ontspanningstechnieken zoals bijvoorbeeld diep ademhalen. Zet jouw lichaam op “pauze” zodat ook je hersenen vertragen.
- Laat de angstgevoelens voor jou werken. Angst sturen is geen kwestie van wilskracht. Je kan deze psycho-fysiologische werkelijkheid niet zomaar uit je hersenen laten verdwijnen. Wat je moet doen, is er doorheen komen. Je moet goed gebruik maken van wat het jou geeft. Kunsttherapieën zijn een geweldige manier die je helpt om dat te visualiseren en echt tot stand te brengen. Keramiek en schilderen zijn de twee beste kunstvormen waarmee je vorm kan geven aan je angstgevoelens. Ze kunnen dit verwoestende monster veranderen in een veel kleiner, minder beangstigend en meer beheersbaar schepsel.
- Nieuwe gewoonten, nieuwe routines. Iets anders doen in je dagelijkse routine heeft het vermogen om alles te veranderen. Gaan wandelen, elke week naar een concert gaan, nieuwe mensen ontmoeten, je inschrijven voor yogalessen… Al die dingen kunnen het alarmsysteem van je hersenen veranderen en je de dingen op een andere manier laten zien.
Tot sluit
Ten slotte mag je ook niet aarzelen om een beroepskracht te raadplegen als je angstgevoelens het beste van je krijgen. Niemand verdient het om in angst te leven. Niemand zou voor altijd moeten leven als een gevangene van een chronische angst die het leven zoveel somberder maakt.