De persoonlijkheidstest van het huis, de boom en de poppetjes

Met behulp van deze kunstzinnige persoonlijkheidstest kun je je eigen zelfbeeld – inclusief karaktertrekken en innerlijke tegenstrijdigheden – helder analyseren. Uit hoe en wat je tekent blijkt namelijk wie jij denkt te zijn.

Deze persoonlijkheidstest lijkt misschien speciaal voor kinderen te zijn ontworpen, maar is zeker ook bijzonder bruikbaar voor volwassenen. De test wordt onder andere ingezet in klinieken, psychotherapeutische praktijken en departementen van de educatieve psychologie.

Wat is de HBP-persoonlijkheidstest precies?

Alle deelnemers krijgen een setje kleurpotloden en een wit velletje papier tot hun beschikking en hen wordt gevraagd een huis (H), een boom (B) en een persoon (P) te tekenen. Onderliggend doel is om op deze manier jouw meest voorkomende en meest verborgen innerlijke conflicten te identificeren.

De analist kan, op basis van zo’n eevoudige tekening, met enkel alledaagse objecten, bepaalde eigenschappen van het betreffende individu voorspellen. Naar alle waarschijnlijkheid ontgaat het je, maar wanneer jij een huis, een boom en een mens tekent, onthul je daarmee (al doende) dingen die je normaal gesproken, om diverse redenen, buiten beeld (en in je onderbewuste) houdt.

Je hoeft helemaal geen Picasso te zijn om voor deze test te ‘slagen’. Waar het om gaat, is dat je de hints herkent die de tekening zelf al aanreikt. Wat kan de tekening openbaren? In algemene zin kan het weergeven wie je werkelijk bent (of denkt te zijn) in relatie tot een bekende omgeving (zoals je huis of tuin) en tot je familie en vrienden.

De twee fasen van de HBP-test

Dit zelf-reflectieve experiment gaat veel dieper dan puur en alleen het tekenen van een huis met een boom en mens ernaast. Neem het dan ook niet te licht op. In het eerste non-verbale en creatieve deel van deze test, wordt het subject gevraagd drie dingen te tekenen. De onderzoeker of instructeur zal suggereren om zo natuurlijk mogelijk te tekenen en zo veel mogelijk de context te vergeten (zowel de test zelf als diens ‘beoordeling’ of interpretatie). Terwijl de proefpersoon aan het tekenen is, bestudeert de analist zorgvuldig diens houding, lichaamstaal en verbale commentaar. Iemand kan uiting geven van frustratie, woede, tevredenheid etc.

Zodra de tekening af of de tijd op is, begint fase twee, waarin de kandidaat wordt verzocht een begeleidend verhaal te vertellen en daarin alledrie de werkwoordsvormen te gebruiken (verleden, heden en toekomst).

Een alternatieve optie voor het beschouwende deel van de test is dat de specialist van tevoren een serie vragen opstelt en die vervolgens voorlegt aan de ‘tekenaar’. Mensen die moeite hebben zichzelf uit te drukken, of kinderen die hun verhaal geen handen en voeten weten te geven, worden daarmee zowel geholpen als gemotiveerd.

Wanneer, waarom en hoe doe ik de HBP-test?

De officiële leeftijdsindicatie voor deze test luidt: vanaf 8 jaar en ouder. Dat betekent dus dat in principe iedereen die een huis, een boom en een mensachtig poppetje kan tekenen, ook geanalyseerd kan worden. Voor volwassenen voelt het misschien een beetje vreemd om op consulatie te komen bij een professioneel hulpverlener of geschoold onderzoeker en in het midden van de sessie gevraagd te worden een tekening te maken. De resultaten zijn in de regel echter zeer interessant.

Om optimaal te profiteren van de test, is het aan te raden deze af te laten nemen in een kalme omgeving zonder afleidingen, waar de patient zich op zijn gemak voelt. Een kantoorruimte is vanwege de geboden privacy dan ook ideaal. Verder dienen uiteraard de benodigde materialen (papier, potloden, gum) aanwezig te zijn.

Je mag dingen uitgummen, maar ook dat wordt in de analyse meegenomen. Je hele tekening weggummen als die net af is, of lijkt te zijn, is bijvoorbeeld iets heel anders dan ter verbetering simpelweg een paar lijntjes uit te vlakken.

De HBP-test duurt ongever 30 tot 60 minuten, afhankelijk van hoe lang de patient erover doet om zijn tekening naar tevredenheid af te ronden en het begeleidende verhaal te vertellen. Daarnaast hangt het ook af van hun eigen houding en of de analist aan het eind besluit verhelderende vragen te stellen.

Wat is de gedachte achter de HBP-test?

De logica spreekt voor zich. De test is gebaseerd op het idee dat tekeningen, en de activiteit van het tekenen zelf, gestalte kunnen geven aan onze gevoelens – uit het verleden, het heden en zelfs aan toekomstige verlangens. Ieder element symboliseert een specifiek aspect van onze ervaring: het huis verbeeldt onze gezinssituatie of relatie, de boom toont ons diepste identiteitsbesef en het poppetje is een soort zelfportet waarin ons geweten en onze verdedigingsmechanismen onbewust verwerkt zitten.

De locatie van ieder object op de pagina wordt ook geanalyseerd. Als iemand bijvoorbeeld vlakbij de bovengrens van het papier tekent, kan dat duiden op droominhoud en invloed vanuit de verbeelding, terwijl tegen de onderkant van het vel aantekenen eerder staat voor de gewone materiële wereld. Qua temporele verwijzing impliceert rechts de toekomst, het midden het heden en links het verleden.

De analist let verder op de relatieve grootte van elk element, de potlooddruk van iedere haal en streek (wat verbandt houd met kracht of zwakte) en de helderheid of vaagheid van je illustratie. Fascinerend is voorts dat ieder deel van het huis, de boom en de persoon op hun beurt ook weer een geassociëerde betekenis hebben.

We zullen hier niet alle details verklappen, zodat je je wellicht ooit zelf nog enigszins onbevangen kunt wagen aan de test. Maar een klein tipje van de sluier kan geen kwaad: het dak van het huis representeert je spiritualiteit en intellect, de boomstam staat voor je levensonderhoud of de dingen die je in leven houden en aan de handen van het poppetje vallen je emoties af te lezen.

Zoals in alle zogeheten projectieve testen, hangt de kwaliteit van de verkregen informatie nauw samen met jouw eigen inzet en overgave aan het proces. Want met welke instelling jij tekent en het verhaal vertelt, bepaalt ook in hoeverre de analist correct onderscheid kan maken tussen de relevante en irrelevante componenten van je tekening.