Constructieve pijn, de pijn waaruit je leert en die mensen verbindt
Er bestaan twee soorten pijn. Er is de pijn die ervoor kan zorgen dat je je naar binnen keert. Het veroorzaakt trauma’s en houdt je wonden open. Maar constructieve pijn is het soort waaruit je leert. Het geeft je ongelooflijke kracht en het vermogen om beter in verbinding te komen met mensen. Deze pijn heeft vooral het effect dat het je gevoeliger maakt voor het lijden van anderen.
Dante zei dat een persoon die pijn kent, alles weet. Maar betekent het dat we gedwongen zijn te lijden als we het leven echt willen begrijpen? Dat is het ook niet precies.
“Als ik moet kiezen tussen pijn ervaren en niets, dan zou ik pijn kiezen.”
-William Faulkner-
Het eerste wat je moet onthouden, is dat pijn afkomstig is van je hersenen. De hersenen krijgen bepaalde signalen van je omgeving, je lichaam en je zintuigen. Ze interpreteren die en beslissen onmiddellijk of ze een pijngevoel moeten veroorzaken. Het is net alsof een paniekknop wordt ingedrukt wanneer je het gevoel hebt dat iemand of iets je lichamelijke of emotionele welzijn bedreigt.
Maar hier komt het interessantste gedeelte. Elk pijnsignaal dat je voelt en waarneemt, heeft een doel. Er is een reden waarom we het constructieve pijn noemen. Het is een alarmsignaal. Je mag het dus niet negeren. Wanneer je je hand in het vuur steekt, zullen je hersenen jou een signaal van intense pijn sturen. Maar wanneer je de hand uit het vuur haalt, dan zullen je hersenen onmiddellijk een reeks chemische stoffen sturen om het pijngevoel te verlichten.
Eigenlijk gebeurt bijna precies hetzelfde op het emotionele niveau. Wanneer je een trauma doormaakt, interpreteren je hersenen het bijna net als een daadwerkelijke verbranding. En pijn eist een reactie. Om te handelen trekken we ons hand uit het vuur. En de les die we hieruit leren – is er eentje om nooit te vergeten.
Constructieve pijn en gelukkig zijn
Aldous Huxley heeft ons getoond hoe het leven in een toestand van oneindig genoegen kan leiden tot echt dystopische samenlevingen. Je kan het zelf ontdekken in zijn roman “Brave New World.” Het idee van oneindig plezier lijkt misschien geweldig. Maar de werkelijkheid is meestal heel anders. In zekere zin kunnen we bijna zeggen dat menselijke wezens een beetje pijn nodig hebben als contrast met genot.
Er zijn bijvoorbeeld weinig dingen zo aangenaam als thuis komen na een koude winterdag en warme chocolademelk drinken. En atleten voelen ook euforie na intense lichamelijke inspanning. Want tijdens die inspanning komen endorfines en andere endogene verdovende middelen samen om de pijn van de lichamelijke prestatie te verzachten.
Als we dus zeggen dat pijn eigenlijk je gevoel van genoegen en geluk verhoogt, dan is dat geen tegenstrijdigheid. Over dit onderwerp bestaan vele studies. Een voorbeeld van zo’n onderzoek verscheen in “Personality and Social Psychology Review.” Ze leggen uit hoe lijden dat een korte beleving is en op de juiste manier verwerkt wordt, ons een plezierig gevoel geeft. Bovendien zorgt het dat we verbonden blijven met de wereld om ons heen. Het is dus met andere woorden een constructieve pijn.
Denk bijvoorbeeld aan de momenten in je leven dat je sterk was. Of aan die situaties toen je geen andere keuze had dan dapper te zijn. Het kan een ziekte zijn, een verlies of misschien de ergste ontgoocheling van je leven.
De overwinning van het moeilijke deel van die innerlijke en soms hartverscheurende reis heeft je psychologische spieren sterker gemaakt. Dankzij je innerlijke kracht, voel je je nu vrijer en beter uitgerust om je eigen geluk te scheppen en ervan te genieten.
Constructieve pijn: sturen en beëindigen
In het begin hebben we gesproken over hoe emotioneel lijden door onze hersenen als een echte verbranding geïnterpreteerd wordt. Dat is echter niet ons eigen idee of alleen maar een metafoor. Want het bewijs werd eigenlijk geleverd in een een onderzoek dat in “Proceedings of the National Academy of Sciences” gepubliceerd is.
“Als een persoon zou wensen dat de mens geen pijn kent, dan zouden ze tegelijkertijd zijn kennis van plezier belemmeren, en dezelfde mens tot niets reduceren.”
-Michel de Montaigne-
De neurowetenschap vertelt ons dat, wanneer iemand zegt “de pijn zit in je hoofd,” ze het niet verkeerd hebben. Het is de werkelijkheid. Want er bestaat een erg complexe structuur, de cortex cingularis anterior, die geen onderscheid maakt tussen lichamelijke en geestelijke pijn. Voor dit deel van de hersenen is het allemaal hetzelfde. En dat is de reden waarom emotionele pijn zo verwoestend kan zijn.
Maar als het lijden in ons hoofd zit en door onze hersenen gestuurd wordt, kunnen we het dan “afzetten?” Het eerste waaraan de meeste mensen denken, zijn pillen. Wel, je moet onthouden dat noch pijnstillers noch antidepressiva een oplossing zijn. Want het enige dat ze doen, is de pijn in de cortex cingularis verdoven. Maar ze zullen de onderliggende emotionele problemen nooit oplossen.
Vergeet niet dat pijn een schreeuw om aandacht is. Het is als een vuurtoren aan de kust, die je waarschuwt dat je op een rif afstevent, zodat je er niet op te pletter vaart. Als je beslist om je in het ruim te verbergen als een verstekeling, dan zal je het probleem niet oplossen. Want het rif is er nog steeds.
De enige keuze is om van richting te veranderen. Hijs de zeilen en pak het roer van je leven in handen. Want dan kan je op zoek gaan naar rustiger zeeën, gunstigere stromingen en hoopvollere winden.