Chantage en dwang vernietigen een gezonde relatie
Helaas zijn menselijke relaties bezaaid met manipulatie. Meestal zijn mensen zich er niet van bewust. We leren onbewust manipulatief te zijn en mensen zonder dat zij of wij het door hebben te manipuleren. Twee vormen van manipulatie die een gezonde relatie ernstig kunnen schaden zijn chantage en dwang.
Manipulatie, in psychologische termen, is een mechanisme waarmee een persoon iemand anders iets kan laten zeggen of doen. Dit wordt bereikt door mensen te bedriegen, kwade plannetjes te smeden en anderen in de val te lokken. Een persoon verandert in een hulpmiddel voor een ander om te gebruiken en er iets uit te halen.
Soms is manipulatie opzettelijk. Denk aan politici die valse beloften doen, zodat mensen op hen zullen stemmen. Maar vooral in iemands privéleven is manipulatie meestal halfbewust of onbewust.
“Ik ken mensen die zijn opgevoed door middel van manipulatie, controle, chantage, leugens, intimidatie en geweld. De paradox is dat deze opvoeders zichzelf als de slachtoffers beschouwen.”
-Onbekende auteur-
Hoe voer je chantage of dwang uit zonder het je te realiseren? Wanneer je de slachtofferrol op je neemt, bijvoorbeeld. Het is een effectieve manier om iemand iets te laten doen uit schuldgevoel in plaats van uit vrije wil. Het gebeurt ook als je iemand neerhaalt, zodat hij zich afhankelijk van je gaat voelen. Of wanneer je iemands zwakte in je eigen voordeel gebruikt.
Psychologische chantage: een emotionele aansprakelijkheid
Psychologische of emotionele chantage is een vorm van manipulatie en is daarom een gewelddadige daad. Het wordt gebruikt om het gedrag van iemand anders te controleren – en ook zijn gevoelens.
Zoals bij alle vormen van chantage is er sprake van een persoon die iemand anders ervan weerhoudt om iets te doen, door allemaal mogelijke ‘negatieve gevolgen’ op te noemen. ‘Doe het, maar je zult ervoor boeten’, of ‘Doe het niet, maar wat er gebeurt zal je niet bevallen’.
Psychologische chantage zorgt ervoor dat mensen niet onafhankelijk en vrij kunnen handelen. Dat is wat de afperser wil. Hij zal heel goed duidelijk maken wat er kan gebeuren als het slachtoffer iets doet of niet doet.
Emotionele chantage is meestal gebaseerd op twee elementen. Het ene element is schuldgevoel en het andere onzekerheid. Iemand die gechanteerd wordt, voelt zich slecht als hij iets doet wat de afperser niet wil.
Hij kan zelfs bang zijn dat hij hiermee ernstige schade zal aanrichten. Dat is hoe de afperser het slachtoffer controleert. ‘Ga maar naar je feestje… Op een dag zal ik er niet meer zijn en zul je spijt hebben dat je niet meer tijd met me hebt doorgebracht’.
Wanneer iemand onzeker is, kan hij behoorlijk manipuleerbaar worden. Het enige wat de afperser hoeft te doen, is wijzen op de fouten, zwakheden of risico’s die de andere persoon loopt. Hierdoor wordt hij alleen maar zwakker. ‘Als je je eenmaal realiseert dat je geen idee hebt wat je doet, zoek me dan maar op en dan zal ik je wel helpen om het probleem op te lossen’.
Dwang, ergens tussen overduidelijk en subtiel
In het geval van dwang, probeert iemand je niet alleen zo ver te krijgen om te doen wat hij wil, maar is het vaak ook iets dat ingaat tegen wat jij wilt. Dwang omvat gedrag dat gewelddadiger is dan chantage, maar het heeft ook subtiele nuances. Hoe dan ook, dwang impliceert een relatie van macht en misbruik.
Bij dwang is er sprake van bedreigingen, direct of gesluierd. Er wordt misbruik gemaakt van iemands angst of kwetsbaarheid. Autoriteitsfiguren gebruiken vaak dwang om degenen in hun invloedssfeer te controleren.
In dit geval is het slachtoffer zich ervan bewust dat hij gemanipuleerd wordt, maar voelt hij zich niet in staat om er iets aan te doen. Het kan zijn omdat de andere persoon sterker is en dreigt fysiek geweld te gebruiken. Of het kan zijn omdat hij een hogere positie heeft, qua status, en op andere manieren schade kan aanrichten.
Hoewel het in het geval van emotionele chantage meestal normaal is dat de persoon die jou chanteert dicht bij je staat, hoeft dit bij dwang niet per se zo te zijn. Het is eerder iemand waar je bang voor bent dan iemand die je liefhebt. Het slachtoffer realiseert zich niet dat hij weerstand kan bieden. In plaats daarvan laat hij zich in een hulpeloze positie plaatsen.
Zowel chantage als dwang heeft de kracht om een gezonde relatie te vernietigen. Ze verdraaien gevoelens en buiten menselijke wezens uit. De dader kan er een tijdje mee wegkomen, maar vroeg of laat zal het bij hem terugkomen.