De boeken die we lezen, zeggen wie we zijn
Er bestaat geen twijfel over, we zijn wat we eten. Maar we zijn ook alle boeken die we lezen. Als mensen bestaan we uit alles wat we in ons leven meemaken. Maar ook alles in elk verhaal dat we lezen, de personages, hun gevechten, hun majestueuze werelden bepalen wie we zijn.
Jorge Luis Borges zei dat het paradijs als een grote en eindeloze bibliotheek moet zijn. Het is een idyllisch beeld. Iedereen die dagelijks de gezonde praktijk van het lezen beoefent, zal hiermee akkoord zijn. Lezen voedt ons en geeft ons de mogelijkheid vooruit te komen, te leren en op die manier een beetje vrijer te zijn.
“De ware universiteit dezer dagen is een verzameling boeken.”
-Thomas Carlyle-
Als we dus zeggen dat mensen ook elk boek zijn dat ze lezen, dan overdrijven we niet. In dat deel van onze geest waar we de herinneringen uit onze kinderjaren bewaren, vinden we ook de boeken die op een of andere manier een lijn in ons leven trekken tussen vóór en na. We zullen zelden zoveel intensiteit, vreugde en verrukking ervaren als op de momenten dat we die boeken lazen.
Deze vroege strooptocht in de wereld van de verbeelding, in de wouden van het mysterie en over de zeeën van avonturen zijn woord voor woord en beeld na beeld ingeprent in de diepste nissen van onze hersenen. Het bepaalt grotendeels wie we zijn op dit moment. Om die reden is een groot deel van ons samengesteld uit dingen die we misschien nooit met eigen ogen gezien hebben maar wel met ons hart gevoeld hebben. Het waren reizen die we in onze geest gemaakt hebben.
De boeken in je hersenen
De Journal of Business Administration heeft een studie gepubliceerd die een aantal gegevens bevestigde die we allemaal vanzelfsprekend vinden. Helaas zijn ze dat niet altijd. Universiteitsstudenten die al sinds hun kinderjaren lazen, halen veel hogere scores in kritisch denken, creativiteit, beschouwing, metacognitie en schriftelijke taalvaardigheid. Maar wat we vandaag zien, is dat onze jonge mensen lezen maar niet ‘diep lezen’ .
Diep lezen wordt omschreven als een gevoel, een traag proces waarbij we ons volledig laten onderdompelen in wat we lezen. Er is geen haast en geen externe druk. Het is het uitzonderlijk vermogen om ‘één te worden’ met het boek en de rijkdom van de tekst te vatten. Het ontcijferen van woorden doet iets met ons op een zintuiglijk en emotioneel niveau.
Wanneer we diep lezen, dan vatten we ook de details van de tekst. We genieten van het verhaal en van de bekwaamheid van de schrijver. Maar dit is het interessantste aspect. Deskundigen verklaren hoe een bepaalde manier van lezen een verbazingwekkend proces in onze hersenen op gang brengt: het synchroniseert. De hersendelen die te maken hebben met spraak, zicht en gehoor werken tijdens diep lezen samen.
- Het centrum van Broca is verantwoordelijk voor de waarneming van ritme en spraakkunst. Bij diep lezen wordt dit centrum op een intense manier geactiveerd.
- Bovendien activeert deze vorm van lezen het hersendeel van Wernicke. Dit centrum is verbonden met onze waarneming van woorden en hun betekenis.
- Ook de gyrus angularis ervaart een grotere wisselwerking. Deze hoekwinding in de hersenen regelt de waarneming en het taalgebruik.
Tijdens diep lezen laten we al deze processen en nog vele andere gewaarwordingen en emoties ontstaan die een blijvende stempel in onze hersenen nalaten.
Boeken in een wereld van verstrooide geesten
Volgens een interessant artikel gepubliceerd in The New York Times, is de verkoop van boeken voor volwassenen de laatste jaren met 10,3 procent gedaald. Intussen is ook het aantal verkochte kinderboeken met 2,1 procent verminderd. De verkoop van elektronische boeken is op zijn beurt nog veel meer gedaald, met bijna 21,8 procent. Maar het aantal verkochte digitale audioboeken is integendeel met 35,3 procent gestegen. Tot onze verbazing blijft die verkoop nog steeds omhooggaan.
“Een open boek is een sprekend brein; gesloten is het een wachtende vriend; vergeten, een vergevingsgezinde ziel; vernietigd, een wenend hart.”
-Hindoeïstisch spreekwoord-
We geven er dus de voorkeur aan dat ‘het boek aan ons voorleest’ in plaats van dat wij het boek zelf lezen. Voor psychologen is de reden achter dit fenomeen duidelijk. Want onze geesten zijn verstrooid. We moeten zoveel dingen tegelijk doen. Onze mobiele telefoon controleren, de sociale media updaten, koffie drinken, televisie kijken, onze mails lezen…
Maar er is nog een ander klein detail waarop Stephen King onlangs wees. Mensen zijn het plezier kwijt van het omslaan van de bladzijden van een boek. Nu steken we het in onze oren zodat onze handen vrij zijn om onze mobiele telefoon te gebruiken. Dit is waarschijnlijk de reden waarom hij zijn roman Cell schreef.
Dit verklaart dat in de laatste maanden de verkoop van audioboeken zoveel gestegen is. Want ze zijn perfect voor multitasking. Het enige wat je hoeft te doen, is je oortjes gespitst houden. Op die manier heb je je ogen en handen vrij om meerdere dingen tegelijk te doen. Het lijkt ‘perfect’ maar helaas is het triestig.
We raken het plezier van diep lezen kwijt. Sommige van onze kinderen zullen beroofd worden van het genoegen zich op de traditionele manier in een echt tastbaar boek onder te dompelen: de bladzijden omslaan, één voor een, in een grote stoffige bibliotheek of in het intieme licht onder de dekens.