Hikikomori: de onzichtbare mensen

Saito is 20 jaar oud, opgegroeid in een middenklasse gezin en brengt zijn dagen opgesloten in zijn kamer door. Dit is zijn eigen keuze. Hij brengt de dag slapend door en speelt heel de nacht videogames of kijkt tv. Zijn enige vrienden zijn virtuele vrienden… Ze komen nooit verder dan het scherm van zijn computer.

Saito staat niet toe dat iemand zijn kamer binnen komt. Zijn moeder laat iedere dag eten achter voor zijn slaapkamerdeur, met een eerbied die haar vult met diep verdriet. Zijn ouders leven met schaamte en een sterk schuldgevoel omdat ze denken dat zij hun kind niet goed hebben opgevoed, dus proberen zij zich in het gezelschap van hun buren te verbergen.

Zijn kamer is zijn wereld. Daar slaapt hij, eet hij en gaat hij naar het toilet. Saito begint rotzooi te verzamelen en zijn uiterlijk te verwaarlozen. Maar niemand wil of kan iets doen. Zijn ouders weten niet hoe ze het probleem aan moeten pakken.

De hikikomori

Het verhaal van Saito is fictie. maar het is gebaseerd op de vele gevallen van Hikikomori, een uitdrukking die in 1986 is bedacht en “geïsoleerd van de maatschappij” betekent. De meeste Hikikomori zijn Japanse tieners en jong-volwassenen, vooral jongens en eerstgeborenen, want in Japan ligt er een veel hogere druk op mannen dan op vrouwen.

Het is een sociaal fenomeen dat een reactie lijkt te zijn op de overweldigende striktheid en druk van het jong zijn in de Japanse maatschappij.

Helaas verspreidt dit fenomeen zich en zijn er in Spanje ook al 165 gevallen bekend, volgens de eerste Europese studie die is gedaan aan het Institute of Neuropsychiatry and Addictions of the Hospital del Mar in Barcelona.

Japan heeft een van de beste schoolsystemen ter wereld, de beste bedrijven en een goede economie. Het probleem is dat, vanaf het moment dat een Japans kind naar de kleuterschool gaat, de concurrentiestrijd begint. Ze moeten zelfs een test doen om te worden toegelaten, want het schoolsysteem en de arbeidsmarkt zijn ontzettend veeleisend.

Veel jongeren worden door die druk verlamd. Ze zijn zo bang om te falen dat ze zich opsluiten in hun kamer, waar niets of niemand ze kan kwetsen of iets van ze kan eisen. Helaas pleegt een groot percentage van deze gevallen uiteindelijk zelfmoord, hoewel sommigen ook herstellen en terugkeren in de maatschappij.

Een nieuwe start

Dit blijft een gevoelig probleem in Japan en wordt verborgen gehouden. Dat is waarom een gepensioneerde leraar die leerlingen had met dit probleem in de jaren 90, Futugami Noki, meer dan een decennium geleden het initiatief nam om een organisatie op te starten met de naam “Nieuwe Start” om deze kinderen te helpen.

Nieuwe Start brengt kinderen onder in gedeelde appartementen en de hele week nemen ze deel aan activiteiten die worden aangeboden door de organisatie. Er is een café, een bakkerij, een boerderij, een centrum voor ouderen, een kinderopvang en zelfs een persafdeling waar een lokale krant wordt gepubliceerd. Als ze herstellen, gaan ze een herintredingsprogramma in. Nieuwe Start heeft afspraken met een aantal bedrijven die arbeidsmogelijkheden kunnen aanbieden aan deze jonge mensen.

In sommige gevallen nemen de Hikikomori vrijwillig deel aan Nieuwe Start, maar vaak vragen de ouders hulp voor hun kinderen. Het harde werk begint als de kinderen brieven krijgen waarin hen wordt gevraagd hun kamer te verlaten en naar Nieuwe Start te gaan – brieven waar ze misschien nooit op antwoorden. Als laatste redmiddel gaan er “broeders en zusters” naar hun kamer om ze over te halen.

Het is zeker een moeilijk probleem, zoals een van de werknemers van de organisatie, Ayako Ogury, zegt: “Soms moeten we meer dan een jaar proberen ze te overtuigen hun kamer te verlaten… Soms lukt het niet.”

“De Hikikomori zijn een krachtig bericht naar de Japanse maatschappij,” zegt dr. Hisako Watanabe. “Hun bestaan zal een verandering afdwingen.”